೧೮೧೧. ನ್ಯಾಸ್ತ ಮಾಡು = ಸ್ನೇಹ ಮಾಡು

(ನ್ಯಾಸ್ತ < ನೇಸ್ತ = ಸ್ನೇಹ)

ಪ್ರ : ಹೋಗಿ ಹೋಗಿ ಆ ಜಗಳಗಂಟಿ ಜೊತೆ ನ್ಯಾಸ್ತ ಮಾಡಿದ?

೧೮೧೨. ನಿಕ ಮಾಡಿ ಕಳಿಸು = ಜಡಿದು ಕಳಿಸು, ಹಣ್ಗಾಯಿ ನೀರ್ಗಾಯಿ ಮಾಡಿ ಕಳಿಸು

(ನಿಕ(ಉ) = ಪ್ರಸ್ತ, ಶೋಭನ)

ಪ್ರ : ನಿಕ ಮಾಡಿ ಕಳಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಅಣ್ಣನಿಗೆ ಬುದ್ಧಿ ಬಂತು.

೧೮೧೩. ನಿಗ ಇಡು = ಗಮನವಿಡು, ಕಣ್ಣಿಡು

ಪ್ರ : ನಿಗ ಇಟ್ಟ ಮೇಲೆ ಮಗ ನೆಟ್ಟಗಾದ

೧೮೧೪. ನಿಗಂಟಾಗಿ ಹೇಳು = ಖಚಿತವಾಗಿ ಹೇಳು

(ನಿಗಂಟು < ನಿಘಂಟು = ಶಬ್ದಕೋಶ)

ಪ್ರ : ಯಾವುದನ್ನೂ ನಿಗಂಟಾಗಿ ಹೇಳದಿದ್ರೆ ನಾನು ಕ್ರಮ ತಗೊಳ್ಳೋದು ಹೇಗೆ?

೧೮೧೫. ನಿಗಿತುಕೊಳ್ಳು = ಮರಣ ಹೊಂದು

(ನಿಗಿತುಕೊಳ್ಳು < ನಿಗುರ್ತುಕೊಳ್ಳು = ನೆಟ್ಟಗೆ ಸೆಟೆದುಕೊಳ್ಳು = ಸಾಯು)

ಪ್ರ : ಗಾದೆ – ಬಾಡು ತಿಂದು ಬದುಕಿಕೊಂಡ, ನೀರು ಕುಡಿದು ನಿಗಿತುಕೊಂಡ

೧೮೧೬. ನಿಗಿ ನಿಗಿ ಅನ್ನು = ಹೊಳೆ, ಪ್ರಕಾಶಿಸು

ಪ್ರ : ಗಾದೆ – ನಿಧಿ ನಿಗಿ ನಿಗಿ ಅಂತಾ ಅದೆ

ವಿಧಿ ತೆಗಿ ತೆಗಿ ಅಂತಾ ಅದೆ

೧೮೧೭. ನಿಗುರಿ-ಕೊಂ-ಡು ಹೋಗು = ಸೆಟೆ-ದು-ಕೊಂ-ಡು ಹೋಗು, ಜಂಭದಿಂದ ವಿಜೃಂ-ಭಿ-ಸು

ಪ್ರ : ಗಾದೆ – ನಿಗುರಿಕೊಂಡು ನೀರಿಗೆ ಹೋಗಿ

ಹೊರಿಸೋರಿಲ್ಲ ಅಂತ ವಾಪಸ್ ಬಂದ್ಲು

೧೮೧೮. ನಿಗುರುದೆಗೆ = ನೇಣೆತ್ತು, ಹಿಂಸಿಸು, ಸಾಯಿಸು

ಪ್ರ : ಇವತ್ತು ಹೊತ್ತಾರೆಯಿಂದ ಬೈಸಾರೆವರೆಗೆ ಚೆನ್ನಾಗಿ ನಿಗುರುದೆಗೆದಿದ್ದೀನಿ

೧೮೧೯. ನಿಗುರಿ ನಿಲ್ಲು = ಶರಣಾಗದೆ ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿ ನಿಲ್ಲು, ಬಾಗದೆ ಸೆಟೆದು ನಿಲ್ಲು

ಪ್ರ : ನೀನು ನಿಗುರಿನಿಂತ್ಕೊಂಡದ್ದುನೋಡಿ, ಬಾಲ ಮುದುರಿಕೊಂಡು ಹೋದ

೧೮೨೦. ನಿಗುರಿ ನೋಡು = ತುದಿ ಬೆರಳ ಮೇಲೆ ನಿಂತು ನೋಡು

ಪ್ರ : ನಿಗುರಿ ನೋಡಾನ ಅಂದ್ರೆ, ನನ್ನ ಮುಂದೆ ನಿಂತಿದ್ದೋರೆಲ್ಲ ಉದ್ದೊಂದು ಕಾಲಿನ ಮುದ್ದು ಬಸವಯ್ಯನೋರೇ

೧೮೨೧. ನಿತ್ರಾಣನಾಗು = ದುರ್ಬಲನಾಗು, ಶಕ್ತಿಹೀನನಾಗು

(ತ್ರಾಣ = ಶಕ್ತಿ; ನಿತ್ರಾಣ = ನಿಶ್ಯಕ್ತಿ)

ಪ್ರ : ತತ್ರಾಣಿ ಹಿಡಿಯಲಾರದಷ್ಟು ನಿತ್ರಾಣಿಯಾಗಿದ್ದಾನೆ.

೧೮೨೨. ನಿಯತ್ತಿಲ್ಲದಿರು = ನೀತಿನಿಷ್ಠೆ ಇಲ್ಲದಿರು

ಪ್ರ : ಗಾದೆ – ನಿಯತ್ತಿಲ್ಲದೋರಿಗೆ ಬರಕತ್ತಿಲ್ಲ

೧೮೨೩. ನಿರಾಳವಾಗಿರು = ಸುಖದಿಂದಿರು

(ನಿರಾಳ < ನಿರಾಬಿಳ < ನಿರಾಬಿಲ < ನಿರಾವಿಲ (ಸಂ) = ನಿರ್ಮಲ; ಆವಿಲ = ಮಲ, ಬಗ್ಗಡ)

ಪ್ರ : ನನ್ನ ಜೀವನದ ಕರಾಳ ದಿನಗಳು ಕಳೆದು, ಈಗ ನಿರಾಳವಾಗಿದ್ದೇನೆ.

೧೮೨೪. ನಿರುಂಬಳವಾಗಿರು = ನೆಮ್ಮದಿಯಿಂದಿರು

(ನಿರುಂಬಳ < ನಿರುಮ್ಮುಳ = ನಿರುದ್ವೇಗ, ಶಾಂತ)

ಪ್ರ : ಈಗ ಒಂಟಿಯಾಗಿದ್ರೂ ನಿರುಂಬಳವಾಗಿದ್ದೀನಿ.

೧೮೨೫. ನಿಲ್ಲಗೊಡಿಸದಿರು ಕುಂಡ್ರಗೊಡಿಸದಿರು = ಚುಟುಕು ಮುಳ್ಳಾಡಿಸು, ಹಿಂಸಿಸು

ಪ್ರ : ಎದ್ದಾಗಳಿಂದ ನಿಲ್ಲಗೊಡಿಸ ಕುಂಡ್ರಗೊಡಿಸ, ರಂಗನಾಟ ಆಡಿಸ್ತಾ ಅವನೆ.

೧೮೨೬. ನೀಚಿ ನೀರು ಕುಡಿ = ಹಾಳು ಮಾಡು, ಕಳೆ

(ನೀಚು < ನೀಸು = ಕೊನೆಗಾಣಿಸು, ಕಳೆ)

ಪ್ರ : ಅಪ್ಪ ಅವರಿವರದನ್ನು ಬಾಚಿಕೊಂಡಿದ್ದನಲ್ಲ, ಮಗ ಅದನ್ನೆಲ್ಲ ನೀಚಿ ನೀರುಕುಡಿದ.

೧೮೨೭. ನೀತ ಹೇಳು = ನೀತಿ ಹೇಳು, ನಿಯಮ ಹೇಳು

ಪ್ರ : ಗಾದೆ – ನೀತ ಹೇಳೋಕೆ ಅವರ್ನ ಕರೆಸಿ, ಹೆಂಡ್ರನ್ನ ಬಿಟ್ಟು ಆರುತಿಂಗಳಾದೋನ್ನ

೧೮೨೮. ನೀನು ಅಂದ್ರೆ ನಿಮ್ಮಪ್ಪ ಅನ್ನು = ಸೇರಿಗೆ ಸವಾಸೇರಾಗಿ ಸೆಣಸು, ತಲೆಬಾಗದಿರು.

ಪ್ರ : ನೀನು ಅಂದ್ರೆ ನಿಮ್ಮಪ್ಪ ಅನ್ನುವ ಜಾಯಮಾನ ಅವನದು

೧೮೨೯. ನೀನು ತಾನು ಅನ್ನು = ಪೆಗ್ಗೆಯಿಂದ ಮಾತಾಡು, ವಿನಯರಹಿತನಾಗಿ ವರ್ತಿಸು

ಪ್ರ : ನೀನು ತಾನು ಅಂದ್ರೆ, ಗಾಚಾರ ಬಿಡಿಸಿಬಿಡ್ತೀನಿ, ತಿಳಕೋ

೧೮೩೦. ನೀನೇ ಅನ್ನೋರು ಇಲ್ಲದಿರು = ವಿಚಾರಿಸಲು ಒಂದು ನರಪಿಳ್ಳೆ ಇಲ್ಲದಿರು

ಪ್ರ : ನೀನೇ ಅನ್ನೋರು ಇಲ್ಲದಿರುವಾಗ ನಾನ್ಯಾಕೆ ಹೋಗಲಿ ಅಲ್ಲಿಗೆ?

೧೮೩೧. ನೀರ ಕಡೆಗೆ ಹೋಗು = ಮಲವಿಸರ್ಜನೆಗೆ ಹೋಗು

ಪ್ರ : ಅವರು ನೀರ ಕಡೆಗೆ ಹೋಗ್ಯವರೆ, ಕುಂತುಗೊಳ್ಳಿ

೧೮೩೨. ನೀರಿಗೆ ಬಿದ್ದ ಉದ್ದಿನಂತೆ ಊದಿಕೊಳ್ಳು = ಮುನಿಸಿಕೊಳ್ಳು, ಮುಖ ದಪ್ಪಗೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳು

ಪ್ರ : ಅಷ್ಟಂದದ್ದಕ್ಕೆ ನೀರಿಗೆ ಬಿದ್ದ ಉದ್ದಿನಂತೆ ಊದಿಕೊಂಡು ಕುಂತವಳೆ.

೧೮೩೩. ನೀರು ಕುಡಿದಂತೆ ಮಾತಾಡು = ಸರಾಗವಾಗಿ ಮಾತಾಡು, ನಿರರ್ಗಳವಾಗಿ ಮಾತಾಡು

ಪ್ರ : ಮಾತಾಡುವಾಗ ಅಪ್ಪ ತೊಡರಿಸ್ತಾನೆ, ಮಗ ನೀರು ಕುಡಿದಂತೆ ಮಾತಾಡ್ತಾನೆ.

೧೮೩೪. ನೀರು ಕುಡಿ = ಕಷ್ಟಪಡು, ಶ್ರಮಿಸು

ಪ್ರ : ಇಷ್ಟು ಮಾಡಬೇಕಾದ್ರೆ ಎಷ್ಟು ನೀರು ಕುಡಿದಿದ್ದೀನಿ, ಗೊತ್ತ ?

೧೮೩೫. ನೀರು ಕುಡಿಸು = ಹಿಂಸಿಸು, ಸತಾಯಿಸು

ಪ್ರ : ಬೆಳಗ್ಗೆಯಿಂದ ಸಂಜೆತನಕ ಅವನಿಗೆ ಚೆನ್ನಾಗಿ ನೀರುಕುಡಿಸಿದ್ದೀನಿ.

೧೮೩೬. ನೀರು ನಿಲ್ಲು = ಬಸುರಾಗು, ಮುಟ್ಟು ನಿಲ್ಲು

ಪ್ರ : ಸೊಸೆಗೆ ನೀರು ನಿಂತಿದ್ದನ್ನು ಕೇಳಿ ಅತ್ತೆಗೆ ಆನಂದವಾಯ್ತು.

೧೮೩೭. ನೀರು ನೆಳ್ಳಿಲ್ಲದ ಕಡೆ ಕತ್ಕುಯ್ಯಿ = ಸೂರು ನೀರಿಲ್ಲದ ಕಡೆ ಸಾಯಿಸು.

ಸಾಯುವಾಗ ಬಾಯಿಗೆ ನೀರು ಬಿಡುವುದು, ಕೊನೆಯ ಗುಟುಕನ್ನು ಗುಟುಕರಿಸುವುದನ್ನು ನಾವು ಕಂಡಿದ್ದೇವೆ. ಅಷ್ಟೆ ಅಲ್ಲ, ಮಾಂಸಾಹಾರಿಗಳು ಕೋಳಿಯನ್ನು ಕುಯ್ದಾಗ ಅದು ಬಾಯಿ ಬಾಯಿ ಬಿಡುತ್ತದೆ. ಅದರ ಬಾಯಿಗೂ ನೀರು ಬಿಡುತ್ತಾರೆ. ಹಾಗೆ ಬಾಯಿಗೆ ನೀರು ಬಿಡಲೂ ನೀರು ಸಿಗದ ಕಡೆ ಕತ್ತು ಕುಯ್ಯಬೇಕು ಎಂಬ ಆಶಯ ಈ ನುಡಿಗಟ್ಟಿನ ಬೆನ್ನಿಗಿದೆ.

ಪ್ರ : ನೀರು ನೆಳ್ಳಿಲ್ಲದ ಕಡೆ ನಿನ್ನ ಕತ್ತು ಕುಯ್ಯಬೇಕು, ಅದೇ ನಿನ್ನ ಪಾಪಕ್ಕೆ ತಕ್ಕ ಶಿಕ್ಷೆ.

೧೮೩೮. ನೀರು ಬರೋ ಕಣ್ಣಲ್ಲಿ ರಕ್ತ ಬರಿಸು = ಚಿತ್ರ ಹಿಂಸೆ ಕೊಡು

ಪ್ರ : ಅತ್ತೆ ನಾದಿನಿಯರು ನೀರು ಬರೋ ನನ್ನ ಕಣ್ಣಲ್ಲಿ ರಕ್ತ ಬರಿಸಿದರು

೧೮೩೯. ನೀರು ಮುಟ್ಟೋಕೆ ಹೋಗು = ಪೃಷ್ಠ ಪ್ರಕ್ಷಾಳನಕ್ಕೆ ಹೋಗು, ತಿಗ ತೊಳೆಯಲು ಹೋಗು

ಪ್ರ : ನಾನು ನೀರು ಮುಟ್ಟೋಕೆ ಹೋಗಿದ್ದಾಗ, ಅವನು ಮನೆಗೆ ಬಂದು ಹೋಗಿದ್ದಾನೆ.

೧೮೪೦. ನೀರು ಹುಯ್ದುಕೊಳ್ಳು, = ಹೆರಿಗೆಯಾಗು

ಪ್ರ : ನನ್ನ ಸೊಸೆ ನೀರು ಹುಯ್ಕೊಂಡಳು, ಗಂಡು ಮಗು

೧೮೪೧. ನೀಲಿ ಮಾತಾಡು = ಸುಳ್ಳಾಡು

(ನೀಲಿ ಮಾತು = ಸುಳ್ಳು)

ಪ್ರ : ಗಾದೆ – ನೀಲಿ ಮಾತು ನಿಜವಲ್ಲ

ನೀರು ಕಡೆದರೆ ಬೆಣ್ಣೆ ಇಲ್ಲ.

೧೮೪೨. ನೀವಳಿಸಿ ತೆಗೆ = ಇಳಿದೆಗೆ, ದೃಷ್ಟಿ ತೆಗೆ

(ನೀವಳಿಸು < ನಿವಾಳಿಸು = ಇಳಿದೆಗೆಯುವುದು)

ಪ್ರ : ಅವಳ ಮುಂದೆ ಇವರ್ನೆಲ್ಲ ನೀವಳಿಸಿ ತೆಗೀಬೇಕು, ಅಷ್ಟು ಅಂದವಾಗಿದ್ದಾಳೆ ಅವಳು

೧೮೪೩. ನುಗ್ಗಾಗು = ಪುಡಿಪುಡಿಯಾಗು

(ನುಗ್ಗು < ನುರುಕು = ಪುಡಿಗೊಳಿಸು)

ಪ್ರ : ಅವರೆ ಕಗ್ಗೆಲ್ಲ ನುಗ್ಗಾಗಿಬಿಟ್ಟಿದೆ

೧೮೪೪. ನುಗ್ಗುನುರಿಯಾಗು = ಪುಡಿಯಾಗು ಧೂಳಾಗು

(ನುಗ್ಗು < ನುರುಕು < ನೊರಕ್ಕು (ತ) = ಪುಡಿ ಮಾಡು; ನುರಿ = ಪುಡಿ, ಧೂಳು)

ಪ್ರ : ಹಪ್ಪಳ ಹರಡಿದ ಮನೆಗೆ ಕೋಣ ನುಗ್ಗಿ ಎಲ್ಲ ನುಗ್ಗುನುರಿಯಾದವು.

೧೮೪೫. ನುಗ್ಗು ನುಸಿಯಾಗು = ಪುಡಿಪುಡಿಯಾಗು, ಧೂಳುಧೂಳಾಗು

(ನುಸಿ < ನುಶು (ಮಲೆ) = ಪುಡಿ)

ಪ್ರ : ನೆಲ್ಲೆಲ್ಲ ಮುಗ್ಗಿ ನುಗ್ಗುನುಸಿಯಾಗಿವೆ.

೧೮೪೬. ನುಚ್ಚಿಗೆ ಕಡೆಯಾಗು = ಕೀಳಾಗು.

ನೆಲ್ಲು ಕಟ್ಟಿದಾಗ ಗಟ್ಟಕ್ಕಿಯನ್ನೇ ಬೇರೆ, ನುಚ್ಚಕ್ಕಿಯನ್ನೇ ಬೇರೆ ವಿಂಗಡಿಸುತ್ತಾರೆ. ನುಚ್ಚಕ್ಕಿಯನ್ನು ಅನ್ನ ಮಾಡಲು ಬಳಸುವುದಿಲ್ಲ, ಮುದ್ದೆಯಾಗುತ್ತದೆಂದು. ಅದನ್ನು ಬೇರೆ ತೆಗೆದಿಟ್ಟು ರೊಟ್ಟಿ ಹಾಕಲೋ, ದೋಸೆ ಹುಯ್ಯಲೋ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಗಟ್ಟಕ್ಕಿಯ ಮುಂದೆ ನುಚ್ಚಕ್ಕಿ ಕೀಳು ಎಂಬ ಭಾವ ಈ ನುಡಿಗಟ್ಟಿನ ಹಿನ್ನೆಲೆಗಿದೆ.

ಪ್ರ : ಗಾದೆ – ನಿಚ್ಚ ಬರೋ ಅಳಿಯ ನುಚ್ಚಿಗಿಂತ ಕಡೆ

೧೮೪೭. ನುಣ್ಣಗಾಗು = ಮೈಕೈ ತುಂಬಿಕೊಳ್ಳು, ಕೈಯಿಟ್ಟರೆ ಜಾರುವಂತಾಗು

ದನಗಳು ಬಡವಾದರೆ ಮೂಳೆ ಚಕ್ಕಳವಾಗಿ ಪುಕ್ಕ ಬೆಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಅವುಗಳಿಗೆ ಸರಿಯಾದ ಮೇವು ಹಾಕಿ ಸಾಕಿದರೆ, ಪುಕ್ಕವೆಲ್ಲ ಉದುರಿ, ಮೈ ಕೈ ತುಂಬಿಕೊಂಡು ಕೈ ಇಟ್ಟರೆ ಜಾರುವ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ಬರುತ್ತವೆ. ಆ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಿಂದ ಮೂಡಿದ್ದು ಈ ನುಡಿಗಟ್ಟು.

ಪ್ರ : ಎತ್ತುಗಳು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ನುಣ್ಣಗಾಗಿ ಮಿರಿಮಿರಿ ಮಿಂಚ್ತಾ ಇವೆ.

೧೮೪೮. ನುಣ್ಣಗಾಗು = ತೆಳ್ಳಗಾಗು, ನಿರ್ಗತಿಕನಾಗು

ಪ್ರ : ನಾನು ಗಳಿಸಿದ್ದನ್ನೆಲ್ಲ ಅವರಿವರ ಬಾಯಿಗಿಕ್ಕಿ ನುಣ್ಣಗಾದೆ.

೧೮೪೯. ನುಣುಪಾಗಿರು = ಅಂದವಾಗಿರು, ನಯವಾಗಿರು

ಪ್ರ : ಹುಡುಗಿ ಒಳ್ಳೆ ನುಣುಪಾಗಿದ್ದಾಳೆ ಅಂತ್ಲೇ ಆ ಟೊಣಪ ಮದುವೆಯಾದದ್ದು

೧೮೫೦. ನುಸುಳಿಕೊಳ್ಳು = ಜಾರಿಕೊಳ್ಳು, ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳು

(ನುಸುಳು = ಜಾರು, ತೆವಳು)

ಪ್ರ : ಅವನನ್ನು ಕರಿ ಅನ್ನುವಾಗ್ಗೆ ನರಿ ಹಂಗೆ ನುಸುಳಿಕೊಂಡುಬಿಟ್ಟ.

೧೮೫೨. ನೂತುಕೊಳ್ಳು = ಪರಸ್ಪರ ಮಾತಾಡಿಕೊಳ್ಳು, ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಬರು

(ನೂತು < ನೂಲು = ದಾರ ತೆಗೆ)

ಪ್ರ : ಮೊದಲೇ ಇಬ್ಬರೂ ನೂತ್ಕೊಂಡು, ಈಗ ಈ ನಾಟಕ ಆಡ್ತಿದಾರೆ.

೧೮೫೩. ನೆಕ್ಕಿ ನೀರು ಕುಡಿ = ಬರಿದು ಮಾಡು, ಗುಡಿಸಿ ಗುಂಡಾಂತರ ಮಾಡು

ಪ್ರ : ಅಲ್ಲೀದನ್ನೆಲ್ಲ ನೆಕ್ಕಿ ನೀರು ಕುಡಿದು, ಈಗ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದವ್ನೆ.

೧೮೫೪. ನೆಕ್ಕುಚಾರ್ಲು ಬೀಳು = ಅಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿ ಎಂಜಲೆತ್ತು, ಭಿನ್ನ ರುಚಿಯ ಬೆನ್ನು ಹತ್ತು

ಪ್ರ : ನೆಕ್ಕುಚಾರ್ಲು ಬಿದ್ದೋಳು ಒಬ್ಬನ ಹತ್ರ ಇದ್ದಾಳ?

೧೮೫೫.ನೆಗೆದು ಬೀಳು = ಮರಣ ಹೊಂದು

ಪ್ರ : ಅವನು ಎಂದೋ ನೆಗೆದು ಬಿದ್ದ, ಅವಂದು ಕಟ್ಕೊಂಡು ಏನಾಗಬೇಕು?

೧೮೫೬. ನೆಗೆದು ನೆಲ್ಲಿಕಾಯಾಗು = ಅಹಂಕಾರದಿಂದ ಮೆರೆ, ಮರಣ ಹೊಂದು

ಪ್ರ : ಅವನು ನೆಗೆದು ನೆಲ್ಲಿಕಾಯಿ ಆದಾಗ ನಾನು ನೆಮ್ಮದಿಯಾಗಿದ್ದೇನು.

೧೮೫೭. ನೆಟ್ಟಗೆ ನೇರಗೆ ಮಾಡು = ಅನುಕೂಲ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ತರು

ಪ್ರ : ನೆಟ್ಟಗೆ ನೇರಗೆ ಮಾಡಿದೋನಿಗೇ ಬತ್ತಿ ಇಟ್ಟ ಬಡ್ಡೀಮಗ

೧೮೫೮. ನೆಟ್ಟುಗಣ್ಣು ಬೀಳು = ರೆಪ್ಪೆ ಬಡಿಯದಿರು, ಸಾವು ಸಮೀಪಿಸು

ಪ್ರ : ಆಗಲೆ ನೆಟ್ಟುಗಣ್ಣು ಬಿದ್ದವೆ, ಇನ್ನು ಅವನ ಆಸೆ ಬಿಡಿ

೧೮೫೯. ನೆಣ ಕರಗಿಸು = ಅಹಂಕಾರವಿಳಿಸು

(ನೆಣ = ಕೊಬ್ಬು, ಚರ್ಬಿ)

ಪ್ರ : ಅವನ ನೆಣ ಕರಗಿಸೋತನಕ, ಹಿಂಗೆ ಪಣಕ್ಕನೆ ನೆಗೆದಾಡ್ತಲೇ ಇರ್ತಾನೆ.

೧೮೬೦. ನೆಣ ಕಿತ್ತು ನೆತ್ತಿ ಮೇಲೆ ದೀಪ ಹಚ್ಚು = ಸಾಯಿಸು, ಕೊಲ್ಲು

ಗ್ರಾಮದೇವತೆ ಜಾತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಕೋಣನನ್ನು ಬಲಿ ಕೊಡುವ ಪದ್ಧತಿ ಇತ್ತು, ಈಗಲೂ ಅಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿ ಇರಬಹುದು. ಕಡಿದ ಕೋಣನ ತಲೆಯನ್ನು ತಂದು, ಗ್ರಾಮದೇವತೆಯ ಗುಡಿಯಲ್ಲಿಟ್ಟು, ಅದರ ನೆತ್ತಿಯ ಮೇಲೆ ಸಗಣಿಕಟ್ಟೆ ಕಟ್ಟಿ, ಅದರೊಳಕ್ಕೆ ಕೋಣನ ಹೊಟ್ಟೆಯೊಳಗಿನ ಕೊಬ್ಬನ್ನು ತಂದು ಹಾಕಿ, ಬಟ್ಟೆಯ ಕಕ್ಕಡವನ್ನು ಬತ್ತಿಯೋಪಾದಿ ಮಾಡಿ ಹಚ್ಚುತ್ತಿದ್ದರು. ಆ ಕಾವಿಗೆ ಕೊಬ್ಬು ಕರಗಿ, ಎಣ್ಣೆಯಾಗಿ ಕಕ್ಕಡ ಉರಿಯಲು ನೆರವಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಅಂಥ ಆಚರಣೆಯ ಹಿನ್ನೆಲೆಯದು ಈ ನುಡಿಗಟ್ಟು.

ಪ್ರ : ಎಂದು ಇವನ ನೆಣ ಕಿತ್ತು ನೆತ್ತಿ ಮೇಲೆ ದೀಪ ಹಚ್ತೀನೋ ಅಂತ ಕಾಯ್ತಾ ಇದ್ದೀನಿ.

೧೮೬೧. ನೆತ್ತಿಗೆ ಎಣ್ಣೆ ಒತ್ತು = ಮರುಳು ಮಾಡು, ವಶಮಾಡಿಕೊಳ್ಳು.

ವಶೀಕರಣ ವಿದ್ಯೆ ಗೊತ್ತಿರುವವರು ಮಂತ್ರಿಸಿದ ಎಣ್ಣೆಯನ್ನು ನೆತ್ತಿಗೆ ಒತ್ತುವುದರಿಂದ ಹೆಣ್ಣನ್ನಾಗಲೀ ಗಂಡನ್ನಾಗಲೀ ತಮ್ಮ ವಶ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆ ಮೂಲದಿಂದ ಮೂಡಿದ್ದು ಈ ನುಡಿಗಟ್ಟು.

ಪ್ರ : ಅವನ ನೆತ್ತಿಗೆ ಎಣ್ಣೆ ಒತ್ತಿದ್ದಾಳೆ, ಇಲ್ಲದಿದ್ರೆ ನಾಯಿಯಂಗೆ ಅವಳ ಹಿಂದೆ ಯಾಕೆ ತಿರುಗ್ತಿದ್ದ?

೧೮೬೨. ನೆತ್ತಿಬಾಯಿ ಕೂಡದಿರು = ತೀರ ಎಳೆಯ ಮಗುವಾಗಿರು, ಬೊಮ್ಮಟೆಯಾಗಿರು.

ನೆತ್ತಿಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ತಲೆಯ ಚಿಪ್ಪು ಕೂಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಾಕಷ್ಟು ಸಮಯ ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಬ್ರಹ್ಮರಂದ್ರವೆಂದೂ, ಯೋಗದಲ್ಲಿ ಸಹಸ್ರಾರ ಚಕ್ರವೆಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಕಠೋಪನಿಷತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಯಮ ನಚಿಕೇತನಿಗೆ ಉಪದೇಶಿಸುವಾಗ ಅಜನೂ (ಹುಟ್ಟಿಲ್ಲದನು) ಅಕ್ಷಯ ಚೇತನನೂ ಆದ ಆತ್ಮನಿಗೆ ಹನ್ನೊಂದು ದ್ವಾರಗಳಿರುವ ಪುರ(ದೇಹ) ವಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ- “ಪುರಮೇಕಾದಶದ್ವಾರಮಜಸ್ಯಾವಕ್ರ ಚೇತನ:” ದೇಹಕ್ಕೆ ನವದ್ವಾರಗಳು ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆ ಇರುವಾಗ ಇಲ್ಲಿ ಹನ್ನೊಂದು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಹೊಕ್ಕಳ ಹಾಗೂ ನೆತ್ತಿಬಾಯಿಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅವು ರಂದ್ರಗಳಾದರೂ ಮುಚ್ಚಿಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಪುರಾವೆ ಎಂದರೆ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಬ್ರಹ್ಮರಂದ್ರ ಎಂಬ ಮಾತು ಹಾಗೂ ಕನ್ನಡದ ನೆತ್ತಿಬಾಯಿ ಎಂಬ ಮಾತು. ಆ ಹಿನ್ನೆಲೆಯ ನುಡಿಗಟ್ಟಿದು.

ಪ್ರ : ನೆತ್ತಿಬಾಯಿ ಕೂಡದಿರೋ ಬೊಮ್ಮಟೆ ಕೈಲಿ ತಮ್ಮಟೆ ಬಡಿಸೋಕೆ ಆಗ್ತದ?

೧೮೬೩. ನೆತ್ತಿ ಮೇಲಿನ ಕೂದಲುದುರು = ದುಡಿದು ಹಣ್ಣಾಗು, ಭಾರ ಹೊತ್ತು ಬೋಳು ಬುರುಡೆಯಾಗು

ಪ್ರ : ಈ ಮನೇನ ಈ ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ತರಬೇಕಾದ್ರೆ ಅಪ್ಪನ ನೆತ್ತಿ ಮೇಲಿನ ಕೂದಲುದುರಿರೋದು ಮಗನಿಗೆ ಗೊತ್ತಾಗ್ತದ?

೧೮೬೪. ನೆತ್ತಿ ಮೇಲೆ ಮೆತ್ತು = ತಲೆ ಮೇಲೆ ಹೊಡಿ

(ಮೆತ್ತು < ಮೊಟ್ಟು = ಕುಕ್ಕು, ಹೊಡಿ)

ಪ್ರ : ನೆತ್ತಿ ಮೇಲೆ ನಾಲ್ಕು ಮೆತ್ತಿದರೆ, ತಾನಾಗಿಯೇ ಬಾಯಿಬಿಡ್ತಾನೆ.

೧೮೬೫. ನೆತ್ತಿಗೆ ಹತ್ತಿರೋ ಪಿತ್ತ ಇಳಿಸು = ಅಹಂಕಾರ ಇಳಿಸು, ಜರ್ಬು ಇಳಿಸು

ಪ್ರ : ಯಾರಾದರೂ ನೆತ್ತಿಗೆ ಹತ್ತಿರೋ ಪಿತ್ತ ಇಳಿಸಿದರೆ, ಸಿಕ್ಕಿದೋರ ಕತ್ತಿಗೆ ಕೈ ಹಾಕೋದು ಬಿಡ್ತಾನೆ.

೧೮೬೬. ನೆತ್ತಿ ಹೊತ್ತಾಗಿರು = ಮಧ್ಯಾಹ್ನವಾಗಿರು

(ಹೊತ್ತು = ಸೂರ್ಯ) ಗಡಿಯಾರ ಚಾಲ್ತಿಗೆ ಬರುವ ಮುನ್ನ ಜನಪದರು ಕಾಲದ ವಿವಿಧ ಹಂತಗಳನ್ನು, ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಪರಿಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದರು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಪೂರ್ವಾಹ್ನ ಎನ್ನವುದಕ್ಕೆ ಏರು ಹೊತ್ತು, ಮಧ್ಯಾಹ್ನ ಎನ್ನುವುದಕ್ಕೆ ನೆತ್ತಿ ಹೊತ್ತು ಅಪರಾಹ್ನ ಎನ್ನುವುದಕ್ಕೆ ಇಳಿ ಹೊತ್ತು ಇತ್ಯಾದಿ. ಕಾಲಸೂಚಕ ನುಡಿಗಟ್ಟಿದು.

ಪ್ರ : ಅವನು ಮನೆಗೆ ಬಂದಾಗ ನೆತ್ತಿಹೊತ್ತಾಗಿತ್ತು, ಸುಮ್ಮನೆ ಬುರುಡೆ ಬಿಡಬೇಡ.

೧೮೬೭. ನೆನೆಗುದಿಗೆ ಬೀಳು = ಎಳೆದಾಟಕ್ಕಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳು, ತೀರ್ಮಾನವಾಗದಿರು

(ನೆನೆಗುದಿ = ಪೂರ್ತಿ ಬೇಯದ, ಬೇಯುತ್ತಿರುವ ಸ್ಥಿತಿ)

ಪ್ರ : ಯಾವುದೂ ತೀರ್ಮಾನವಾಗಿಲ್ಲ, ನೆನೆಗುದಿಗೆ ಬಿದ್ದಿದೆ.

೧೮೬೮. ನೆನ್ನೆ ಮೊನ್ನೆ ಕಣ್ಣು ಬಿಡು = ಅನುಭವ ಇಲ್ಲದಿರು, ಎಳಸಾಗಿರು

ಮಗು ಹುಟ್ಟಿದಾಗಲೇ ಕಣ್ನು ಬಿಟ್ಟಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಎಷ್ಟೋ ಹೊತ್ತಿನ ಮೇಲೆ ಕಣ್ಣು ಬಿಡುವುದು. ಆ ಹಿನ್ನೆಲೆಯ ನುಡಿಗಟ್ಟಿದು.

ಪ್ರ : ನೆನ್ನೆ ಮೊನ್ನೆ ಕಣ್ಣು ಬಿಟ್ಟೋವೆಲ್ಲ ನನಗೆ ಬುದ್ಧಿ ಹೇಳೋಕೆ ಬತ್ತವೆ.

೧೮೬೯. ನೆಪ್ಪಾಗು = ಗುರುತು ಸಿಕ್ಕು, ನೆನಪಾಗು

(ನೆಪ್ಪು < ನೆನಪು = ಸ್ಮರಣೆ)

ಪ್ರ : ಈಗ ನೆಪ್ಪಾಯ್ತು, ಕಳೆದ ಸಾರಿ ಶಿವಗಂಗೆ ದನಗಳ ಜಾತ್ರೇಲಿ ನನಗೆ ಸಿಕ್ಕಿದ್ರಿ.

೧೮೭೦. ನೆರಳು ಕಂಡ್ರೆ ಆಗದಿರು = ರವೆರವೆಯಾಗದಿರು, ದ್ವೇಷ ಭುಗಿಲೆನ್ನು

ಪ್ರ : ಅವನ್ನ ಕಾಣೋದಿರಲಿ, ಅವನ ಬೆರಳನ್ನೂ ಕಂಡ್ರೂ ಆಗಲ್ಲ ನನಗೆ

೧೮೭೧. ನೆರೆದಿರು = ಋತುಮತಿಯಾಗಿರು

(ನೆರೆ = ಪ್ರವಾಹ, ಪೂರ್ಣ)

ಪ್ರ : ಹುಡುಗಿ ನೆರೆದಿದ್ದಾಳೆ, ಗುಡ್ಲು ಹಾಕಿದ್ದೂ ಆಯಿತು.

೧೮೭೨. ನೆಲಕ್ಕೆ ಬೀಳು = ನಿರ್ಗತಿಕಾವಸ್ಥೆಗೆ ಬರು

ಪ್ರ : ನೆಲಕ್ಕೆ ಬಿದ್ದಾಗ ನೆಂಟರೂ ಆಗಲ್ಲ, ನಲ್ಲರೂ ಆಗಲ್ಲ

೧೮೭೩. ನೆಲ ಕಚ್ಚು = ಬರಿಗೈಯಾಗು, ಚಿಂತೆಯಲ್ಲಿ ಮುಳುಗು

ಪ್ರ : ನೆಲ ಕಚ್ಚಿದೋನ ಹತ್ರ ನೆರವು ಕೇಳಿ ಫಲವೇನು?

೧೮೭೪. ನೆಲ ಗುದ್ದಿ ನೀರು ಬರಿಸು = ಕಟ್ಟರೆಯದ ಕುವತ್ತಿರು, ಕಾಮದ ಉಕ್ಕಂದವಿರು

ಪ್ರ : ಗಾದೆ – ನೆಲಗುದ್ದಿ ಜಲ ಬರಿಸೋ ಹುಡುಗ

ನನಗಾದರೂ ಗುದ್ದೊ ನಿನ್ನ ಅಬ್ಬರಡಗ

೧೮೭೫. ನೆಲ ತಡಕು = ಕಣ್ನು ಕಾಣದಿರು, ವೃದ್ಯಾಪ್ಯ ಬಡತನ ಆವರಿಸು

ಪ್ರ : ಅವನೇ ನೆಲ ತಡಕುವಾಗ ಬಲ ಪ್ರದರ್ಶನ ಸರಿಯಲ್ಲ

೧೮೭೬. ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಬಿಡದಂತೆ ಸಾಕು = ಮುದ್ದಿನಿಂದ ಬೆಳೆಸು, ಕಣ್ಣಲ್ಲಿ ಮುಚ್ಕೊಂಡು ಸಲಹು

(ಸಾಕು = ಸಲಹು, ಕಾಪಾಡು)

ಪ್ರ : ಒಬ್ಬ ಮಗ ಅಂತ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಬಿಡದಂತೆ ಸಾಕಿದರು.

೧೮೭೭. ನೆಲ ಮುಗಿಲು ಒಂದಾಗು = ಧಾರಾಕಾರವಾಗಿ ಮಳೆ ಸುರಿ

ಪ್ರ : ನೆನ್ನೆಯಿಂದ ನೆಲ ಮುಗಿಲು ಒಂದಾಗಿ ಎಷ್ಟೋ ಮನೆಮಠ ನೆಲಸಮ ಆದವು.

೧೮೭೮. ನೆಲೆದಪ್ಪು = ಆಶ್ರಯ ಹೀನವಾಗು

ಪ್ರ : ನೆಲೆದಪ್ಪಿದೋರಿಗೆ ನೆರವಾಗೋದು ಧರ್ಮ.

೧೮೭೯. ನೇಟಾಗಿ ಹೇಳು = ಗ್ಯಾರಂಟಿಯಾಗಿ ಹೇಳು, ದಿಟವಾಗಿ ಹೇಳು

(ನೇಟು < ನೇಟ್ರಿ(ತ) = ನೆಟ್ಟಗೆ, ಖಚಿತ, ದಿಟ)

ಪ್ರ : ನೀನು ನೇಟಾಗಿ ಹೇಳಿದ್ರೆ ನಾನು ನೀಟಾಗಿ ಬಂದು ಹಾಜಾರಾಗಿಬಿಡ್ತೀನಿ

೧೮೮೦. ನೇಟಾಗಿ ಬರು = ತಡವಾಗಿ ಬರು

(ನೇಟು < Late = ತಡ)

ಪ್ರ : ನೀನು ನೇಟಾಗಿ ಬಂದದ್ದರಿಂದ ಕೆಲಸ ಕೆಡ್ತು.

೧೮೮೧. ನೇಣೆತ್ತು = ಹಿಂಸಿಸು, ಒತ್ತಾಯಿಸು

ಪ್ರ :ದುಡ್ಡು ಕೊಡು ಕೊಡು ಅಂತ ನನ್ನ ನೇಣೆತ್ತಾ ( < ನೇಣೆತ್ತುತ್ತಾ) ಇದ್ದಾನೆ.

೧೮೮೨. ನೇಣು ಹಾಕು = ಹುಲ್ಲು ನೀರು ಸಿಗದ ಕಡೆ ಕಟ್ಟು

ಪ್ರ : ನನ್ನನ್ನ ಹಾಯೋಕೆ ಬಂತು, ಬೆಳಗ್ಗೆಯಿಂದ ಇಲ್ಲೇ ನೇಣು ಹಾಕಿದ್ದೀನಿ. ಮೇಯೋಕೆ ಬಿಟ್ಟಿಲ್ಲ

೧೮೮೩. ನೇತ್ರ ಇದ್ದಂತಿರು = ತೆಳ್ಳಗಿರು, ಪಾರದರ್ಶಕವಾಗಿರು

ಪ್ರ : ಗುದ್ದಲಿ ಹಿಡಿಯ ಅಗೆಯೋರಿಗೆ ಈ ನೇತ್ರದಂಥ ಬಟ್ಟೆ ಬಾಳಿಕೆ ಬರ್ತದ?

೧೮೮೪. ನೇರವಾಗಿರು = ಅನುಕೂಲವಾಗಿರು

ಪ್ರ : ಹೊಟ್ಟೆಗೆ ಬಟ್ಟೆಗೆ ನೇರವಾಗಿದ್ದೇವೆ, ಇನ್ನೇನು ಬೇಕು?

೧೮೮೫. ನೇರುಪ್ಪಾಗಿರು = ಸರಿಯಾಗಿರು, ಚೊಕ್ಕಟವಾಗಿರು

(ನೇರುಪ್ಪು < ನೇರ್ಪು = ಅಚ್ಚುಕಟ್ಟು)

ಪ್ರ : ನೇರುಪ್ಪಾಗಿ ಬಾಳೋರನ್ನ ಕಂಡ್ರೆ ಕಿತ್ತಾಡಿ ಕೆರೆ ಬೀಳೋರಿಗೆ ಕಣ್ಣುರಿ.

೧೮೮೬. ನೊಗಕ್ಕೆ ಹೆಗಲು ಕೊಡು = ದುಡಿಮೆಗೆ ತಲೆ ಕೊಡು, ಆಳೋರಿಗೆ ಅಧೀನವಾಗು

ರೈತ ಗಾಡಿಯ ತೂಕವನ್ನು ಮೇಲೆತ್ತಿದ ತಕ್ಷಣ, ಯಾವ ಸೂಚನೆಯನ್ನು ಕೊಡದಿದ್ದರೂ ಸಹ, ಅಭ್ಯಾಸ ಬಲದಿಂದ ಎತ್ತುಗಳು ನೊಗಕ್ಕೆ ಹೆಗಲು ಕೊಡುತ್ತವೆ. ಅದೇ ರೀತಿ ಜೀತದಾಳುಗಳು, ದಣಿಗಳು ಹೇಳದಿದ್ದರೂ, ಎಲ್ಲದಕ್ಕೂ ಮೂಗೆತ್ತಿನಂತೆ ಹೆಗಲುಕೊಟ್ಟು ದುಡಿಯುವ ಪರಾಧೀನತೆಯ ಬದುಕನ್ನು ಈ ನುಡಿಗಟ್ಟು ಹಿಡಿದುಕೊಟ್ಟಿದೆ.

ಪ್ರ : ಮೂಕು ಎತ್ತಿದ ತಕ್ಷಣ ಮೂಗೆತ್ತುಗಳು ಹೆಗಲು ಕೊಡ್ತವೆ.

೧೮೮೭. ನೊಗಾನ ಹೆಗಲಿನಿಂದ ಕೆಳಕ್ಕೆ ಹಾಕು = ಕಣ್ಣಿ ಹಾಕಿ ನಿಂತುಕೊಳ್ಳು.

ಭಾರವನ್ನು ಎಳೆಯಲಾರದೆ ಎತ್ತುಗಳನ್ನು ನೊಗವನ್ನು ಕೆಳಕ್ಕೆ ಹಾಕಿ ನಿಂತುಕೊಳ್ಳುವುದುಂಟು. ಇದಕ್ಕೆ ಕಣ್ಣಿ ಹಾಕಿ ನಿಂತುಕೊಂಡವು ಎಂದೂ ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ನೊಗಕ್ಕೆ ಹೆಗಲು ಕೊಟ್ಟು ಎಳೆದು ಸಾಕಾದ ಮೂಗೆತ್ತುಗಳೇ ನೊಗವನ್ನು ಕೆಳಕ್ಕೆ ಹಾಕಿ ನಿಂತುಕೊಳ್ಳುವುದು ಅಲಕ್ಷಿಸುವಂಥದಲ್ಲ.

ಪ್ರ : ನೊಗಾನ ಹೆಗಲಿನಿಂದ ಕೆಳಕ್ಕೆ ಹಾಕೋದು ಮೂಗೆತ್ತುಗಳ ಮೂಲಕ ಪ್ರತಿಭಟನ ಎಂದೇ ನನ್ನ ಅಭಿಪ್ರಾಯ.

೧೮೮೮. ನೊಣವೂ ಸುಳಿಯದಿರು = ಯಾರೂ ಹತ್ತಿರ ಹೋಗದಿರು

ಪ್ರ : ಆ ಕಡೆಗೆ ಜನ ಸುಳಿಯೋದಿರಲಿ, ಒಂದು ನೊಣವೂ ಸುಳಿಯಲ್ಲ

೧೮೮೯. ನೊಂ ಹೋಡಿತಾ ಕೂತಿರು = ವ್ಯಾಪಾರವಾಗದಿರು, ವ್ಯವಹಾರ ಇಳಿಮುಖವಾಗು

ಪ್ರ : ಅಂಗಡೀಲಿ ನೊಣ ಹೊಡೀತಾ ಕೂತಿರ್ತಾನೆ ಅಷ್ಟೆ, ಗಿರಾಕಿಗಳೇ ಇರಲ್ಲ.

೧೮೯೦. ನೊರನೊರನೆ ಹಲ್ಲು ಕಡಿ = ಮಾಮೇರಿ ಸಿಟ್ಟು ತೋರು.

ಪ್ರ : ಅಲ್ಲಿ ನೊರನೊರನೆ ಹಲ್ಲು ಕಡಿದುಬಿಟ್ರೆ, ಇಲ್ಲಿ ನಾನು ಥರಥರನೆ ನಡುಗಿಬಿಡಲ್ಲ.

೧೮೯೧. ನಂಚಿಕೊಳ್ಳು = ಊಟದ ಮಧ್ಯೆ ರುಚಿಬದಲಾವಣೆಗೆ ವ್ಯಂಜನ ಬಾಡಿಸಿಕೊಳ್ಳು

ಪ್ರ : ಗಾದೆ – ಊಟಕ್ಕೆ ನಂಚಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು

ಕೂಟಕ್ಕೆ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು

೧೮೯೨. ನಂಜಾಗು = ಅಲರ್ಜಿಯಾಗು, ಅಸ್ವಸ್ಥವಾಗು

ಪ್ರ : ಮಗೀಗೆ ನಂಜಾಗಿದೆ, ದಾಕ್ಟರಿಗೆ ತೋರಿಸಿ ಮೊದಲು

೧೮೯೩. ನಂಜು ಕಾರು = ದ್ವೇಷ ಸಾಧಿಸು

(ನಂಜು = ವಿಷ)

ಪ್ರ : ನಮ್ಮನ್ನು ಕಂಡ್ರೆ ನಂಜು ಕಾರ್ತಾರೆ.

೧೮೯೪. ನಂಟು ಕಂಟಾಗು = ಸಂಬಂಧದಲ್ಲಿ ವಿರಸ ಉಂಟಾಗು

(ಕಂಟು = ತಳ ಹೊತ್ತಿದ ವಾಸನೆ)

ಪ್ರ : ನಂಟು ಕಂಟಾಗಿ ಅವರ ಮುಖ ಅತ್ತಲೆ, ಇವರ ಮುಖ ಇತ್ತಲೆ.

೧೮೯೫. ನಂಟೂ ಹೋಗು ಗಂಟೂ ಹೋಗು = ಇಬ್ಬಗೆಯ ನಷ್ಟವಾಗು

ಪ್ರ : ಅವನಿಂದ ನಂಟೂ ಹೋಯ್ತು ಗಂಟೂ ಹೋಯ್ತು

೧೮೯೬. ನಂದಿ ಹೋಗು = ಆರಿ ಹೋಗು

(ನಂದು = ಕ್ಷೀಣಿಸು, ಆರು)

ಪ್ರ : ಎಣ್ಣೆ ಇಲ್ಲದೆ ಹಣತೆ ನಂದಿ ಹೋಯ್ತು.

೧೮೯೭. ನಿಂತಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲದಿರು ಕುಂತಲ್ಲಿ ಕೂಡದಿರು = ತಳಮಳದಿಂದ ಪರಿತಪಿಸು

ಪ್ರ : ಮಗನ ಸುದ್ದಿ ತಿಳಿಯೋತನಕ ನಿಂತಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲಲಿಲ್ಲ ಕುಂತಲ್ಲಿ ಕೂಡಲಿಲ್ಲ.

೧೮೯೮. ನಿಂತ ಕಾಲ ಮೇಲೆ ನಿಲ್ಲದಿರು = ಅಲೆದಾಡು, ಪಾದರಸದಂತಾಡು

ಪ್ರ : ಮಾರಾಯ, ನಿಂತ ಕಾಲ ಮೇಲೆ ನಿಲ್ಲಲ್ಲ, ಕಾಲಲ್ಲಿ ಚಕ್ರ ಇರಬೇಕು.

೧೮೯೯. ನಿಂತ ಕಾಲ್ಮೇಲೆ ವಸೂಲ್ ಮಾಡು = ಆ ಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಕಕ್ಕಿಸು, ನೆಪಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶ ಕೊಡದಿರು

ಪ್ರ : ನಾನು ಬಿಡ್ತೀನಾ, ನಿಂತ ಕಾಲ ಮೇಲೆ ವಸೂಲ್ ಮಾಡ್ಕೊಂಡು ಬಂದೆ.

೧೯೦೦. ನಿಂತ ನಿಲುವಿನಲ್ಲಿ ಬೀಳು = ದೊಪ್ಪನೆ ಬೀಳು, ದಿಂಡುಗೆಡೆ

ಪ್ರ : ನೀವೇ ದಿಕ್ಕು ಅಂತ ನಿಂತ ನಿಲುವಿನಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದು ಕಾಲು ಕಟ್ಕೊಂಡ್ರು.

೧೯೦೧. ನಿಂಪುಣವಾಗಿರು = ರುಚಿಯಾಗಿರು, ಸ್ವಾದುವಾಗಿರು

(ನಿಂಪುಣ < ನಿಪುಣ ? = ಪರಿಪಕ್ವ, ರುಚಿಕರ)

ಪ್ರ : ಮೇಲೋಗರ ಬಾಳ ನಿಂಪುಣವಾಗಿತ್ತು ತಾಯಿ, ಕಂಠಪೂರ್ತಿ ಉಂಡೆ.

೧೯೦೨. ನುಂಗಿ ನೀರು ಕುಡಿ = ಬರಿದು ಮಾಡು, ಹಾಳು ಮಾಡು

ಪ್ರ : ಅಪ್ಪ ಸಂಪಾದಿಸಿದ್ದನ್ನೆಲ್ಲ ಮಗ ನುಂಗಿ ನೀರು ಕುಡಿದ.