ಮಣ್ಣು ನಿರ್ವಹಣೆ : ೬. ಸಸ್ಯ ಪೋಷಕಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ನಿರ್ವಹಣೆ (10)

[CO (NH₂)₂] : ಮೇಲೆ ವರ್ಣಿಸಿದ ಸಾರಜನಕದ ಗೊಬ್ಬರಗಳು ಒಂದಲ್ಲ ಒಂದು ಸಮಯದಲ್ಲಿ ರೈತರಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿದ್ದವು. ಹೀಗಾಗಿ ಇವು ದೇಶವಿದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಬೃಹತ್ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಸಿದ್ಧವಾಗುತ್ತಿದ್ದು, ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಸುಲಭವಾಗಿ ದೊರೆಯುತ್ತಿದ್ದವು. ಆದರೆ ಯೂರಿಯಾ ಗೊಬ್ಬರವು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ಬಂದು, ರೈತರು ಅದನ್ನು ಬಳಸಲು ಆರಂಭಿಸಿದಾಗಿನಿಂದ, ಮೇಲೆ ಹೇಳಿದ ಸಾರಜನಕಗೊಬ್ಬರಗಳ ಬಳಕೆ, ಗಣನೀಯವಾಗಿ ಕಡಮೆಯಾಗಿ, ಕೆಲವು ವಿಶೇಷ ಸಂದರ್ಭಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಅವುಗಳ ಉಪಯೋಗವು ಸೀಮಿತಗೊಂಡಿದೆ. ಯೂರಿಯಾ ಗೊಬ್ಬರದ ಬಗ್ಗೆ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಮತ್ತು ಪ್ರಯೋಜನಕಾರಿ ವಿವರಗಳನ್ನು ಕೆಳಗೆ ಕೊಡಲಾಗಿದೆ.

ಯೂರಿಯಾದ ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಇಂದಿನ ಸ್ಥಿತಿ : ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೂತ್ರದಿಂದ ಯೂರಿಯಾ ಎಂಬ ರಾಸಾಯನಿಕ ದ್ರವ್ಯವನ್ನು ೧೭೭೩ರಲ್ಲಿ ಬೇರ್ಪಡಿಸಲಾಯಿತು. ಪ್ರಾಣಿಗಳಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ಜೈವಿಕ ಶಕ್ತಿಯಿಂದ, ಯೂರಿಯಾ ನಿರ್ಮಾಣಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆಯೆಂದು ಮಾನವನು ಈ ರಾಸಾಯನಿಕ ದ್ರವ್ಯವನ್ನು, ನಿರವಯವ ವಸ್ತುಗಳಾದ ಅಮೋನಿಯಾ ಮತ್ತು ಇಂಗಾಲದ ಡೈ ಆಕ್ಸೈಡಗಳಿಂದ ಅಮೋನಿಯಂ ಸೈನೇಟ್ ಎಂಬ ಸಂಯುಕ್ತವನ್ನು ಸಿದ್ದಪಡಿಸಿ, ಈ ಸಂಯುಕ್ತವನ್ನು ಬಿಸಿ ಮಾಡಿದಾಗ ಯೂರಿಯಾ ಹೊರಬರುತ್ತದೆ ಎಂಬುವುದನ್ನು ೧೮೨೮ರಲ್ಲಿ ಜರ್ಮನಿಯ ರಸಾಯನ ಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಾದ ವ್ಹೋಲರ್ ಎಂಬುವರು ತೋರಿಸಿಕೊಟ್ಟರು. ಜರ್ಮನಿ, ಕೆನಡಾ ಮತ್ತು ಅಮೇರಿಕೆಯ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಸಂಶೋಧನೆಗಳಿಂದ, ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ತರುವಷ್ಟು ಬೃಹತ್ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಯೂರಿಯಾವನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಮಹತ್ವದ ಕಾರ್ಯವು ೧೯೨೦ರಿಂದ ೧೯೩೨ರ ಮಧ್ಯದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನಡೆಯಿತು.

ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿದಂತೆ, ಯೂರಿಯಾದ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಬೃಹತ್ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾದರೂ ಯೂರಿಯಾವನ್ನು ಕೃಷಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಚುರಗೊಳಿಸಲು ಕೆಳಗೆ ಸೂಚಿಸಿದ ಕೆಲವು ತೊಡಕುಗಳಿದ್ದವು.

ಅ. ಬಾಯ್ಯುರೇಟ್‌ನ ಪ್ರಮಾಣ : ಅಂದಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಿದ ಯೂರಿಯಾದಲ್ಲಿ, ಬಾಯ್ಯುರೇಟ್ ಎಂಬ ರಾಸಾಯನಿಕ ದ್ರವ್ಯವು ಉಳಿದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿತ್ತು. ಎರಡು ಯೂರಿಯಾ ಪರಮಾಣುಗಳನ್ನು NHನಿಂದ ಜೋಡಿಸಿದರೆ ಬಾಯ್ಯುರೇಟ್ (NH₂ – CO – NH – CO – NH₂) ನಿರ್ಮಾಣಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಈ ದ್ರವ್ಯವು ಸಸಿಗಳಿಗೆ ಅಪಾಯಕಾರಿ. ಬಾಯ್ಯುರೇಟ್ನ ಪ್ರಮಾಣವು ಆಗ ತಾನೇ ತಯಾರಿಸಿದ ಯೂರಿಯಾದಲ್ಲಿ ಶೇಕಡಾ ೨ ಕ್ಕಿಂತ ಅಧಿಕವಾಗಿರುತ್ತಿತ್ತು. ಹೀಗಾಗಿ ಯೂರಿಯ, ಕೃಷಿಯಲ್ಲಿ ಗೊಬ್ಬರವೆಂದು ಬಳಸಲು ಸರಿ ಎನಿಸುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಲಿಂಬೆ, ಅನಾನಸು ಮತ್ತು ಇತರೆ ಹಲವು ಬೆಳೆಗಳಲ್ಲಿ, ಪತ್ರ ಸಿಂಚನಗೆಂದು ಬಳಸುವಗ ಯೂರಿಯಾಧಲ್ಲಿಯ ಬಾಯ್ಯುರೇಟ್ನ ಪ್ರಮಾಣವು ಶೇಕಡಾ ೦.೨೫ ಕ್ಕಿಂತ ಕಡಮೆಯಿರಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.

ಆದರೆ ೧೯೬೦ರಿಂದೀಚೆಗೆ, ಯೂರಯಾವನ್ನು ತಯಾರಿಸುವಾಗ ಉಷ್ಣತಾಮಾನವನ್ನು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ನಿಯಂತ್ರಿಸಿ, ಬಾಯ್ಯುರೇಟ್ ನಿರ್ಮಾಣಗೊಳ್ಳದಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಹೀಗಾಗಿ, ಯೂರಿಯಾ – ಗೊಬ್ಬರವನ್ನು ಮಣ್ಣಿಗೆ ಪೂರೈಸಲು ಮತ್ತು ಎಲೆಗಳ ಮೇಲೆ ಸಿಂಪಡಿಸಲು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಬಳಸಬಹುದಾಗಿದೆ.

ಆ. ಆರ್ದ್ರತೆಯನ್ನು ಹೀರಿಕೊಳ್ಳುವ ಗುಣ : ಯೂರಿಯಾ ಗೊಬ್ಬರವನ್ನು ಸಣ್ಣ ಗುಳಿಗೆ (ಪ್ರಿಲ್ಸ್)ಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಯೂರಿಯಾವನ್ನು ಹವೆಗೆ ತೆರೆದಿಟ್ಟಡೊಡನೆಯೇ ಹವೆಯಲ್ಲಿರುವ ಆರ್ದ್ರತೆಯನ್ನು ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ಹೀರಿಕೊಂಡು ನೀರೊಡೆದು ದ್ರಾವಣದಂತಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಇದರಿಂದಾಗಿ, ಯೂರಿಯಾ ಗೊಬ್ಬರವನ್ನು ಬಳಸುವ ಕಾರ್ಯವು ಕಷ್ಟದಾಯಕವಾಗುತ್ತಿತ್ತು.

ಯೂರಿಯಾ ಗೊಬ್ಬರವನ್ನು, ಹರಳಿನ ರೂಪದಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಲು ೧೯೬೫ ರಲ್ಲಿ ಆರಂಭ ಮಾಡಿದಾಗಿನಿಂದ, ಮೇಳಿನ ಸಮಸ್ಯೆಗೆ ಪರಿಹಾರವು ದೊರೆತಂತಾಗಿದೆ. ಈ ಹರಳುಗಳು ಮೊದಲಿನ ಗುಳಿಗೆಗಳಿಗಿಂತ ಆಕಾರದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡವಾಗಿರುವುವಲ್ಲದೇ, ಹೆಚ್ಚು ಗಟ್ಟಿಯಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಅವುಗಳ ದಾರ್ಢ್ಯತೆಯು ಅಧಿಕಗೊಂಡಿದೆ. ಯೂರಿಯಾದ ಹರಳುಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುವಾಗ, ಸ್ವಲ್ಪ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಫಾರ್ಮಾಲ್ಡಿಹೈಯ್ಡ್ ನಂತಹ ರಾಸಾಯನಿಕವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ಹರಳುಗಳು ಗಟ್ಟಿಯಾಗುತ್ತವೆಯಲ್ಲದೇ, ಗೋದಾಮಿನಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿಟ್ಟಾಗ ಯೂರಿಯಾ ಗೊಬ್ಬರವು ಗಟ್ಟಿಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ.

ಇ. ಯೂರಿಯಾವನ್ನು ಮಣ್ಣಿಗೆ ಸೇರಿಸಿದಾಗ ಬೀಜ ಮತ್ತು ಸಸ್ಯಗಳ ಮೇಲಾಗುವ ದುಷ್ಪರಿಣಾಮಗಳು : ಯೂರಿಯಾವನ್ನು ಮಣ್ಣಿಗೆ ಸೇರಿಸಿದ ನಂತರ ಸೂಕ್ತ ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ, ಅಮೋನಿಯಾ ರೂಪಕ್ಕೆ ಪರಿವರ್ತನೆಯನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತದೆ. ಈ ಅಮೋನಿಯಾದ ಪ್ರಮಾಣವು ಅಧಿಕಗೊಂಡರೆ, ಮೊಳಕೆಯೊಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಬೀಜಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಎಳೆಯ ವಯಸ್ಸಿನ ಸಸಿಗಳಿಗೆ, ಅಪಾಯವುಂಟಾಗುತ್ತದೆ.

ಈ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಬೇಸಾಯದ ಸೂಕ್ತ ವಿಧಾನಗಳಿಂದ ನಿವಾರಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು.

ಉದಾಹರಣೆಗೆ :

• ಯೂರಿಯಾ ಗೊಬ್ಬರವನ್ನು ಬೀಜ ಅಥವಾ ಸಸಿಗಳ ಸಾಲಿನಿಂದ ಸುಮಾರು ೫ ಸೆಂ.ಮೀ. ದೂರ ಮತ್ತು ಅಷ್ಟೇ ಆಳದಲ್ಲಿ ಪೂರೈಸಬೇಕು.
• ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಹಸಿಯಿರುವಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ನೀರಾವರಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸಿ ಅಮೋನಿಯಾವು ಬೀಜ/ ಸಸ್ಯಗಳಿಂದ ದೂರ ಸರಿಯುವಂತೆ ಮಾಡಬೇಕು. ಯೂರಿಯಾ ಗೊಬ್ಬರವನ್ನು ಡೈ ಅಮೋನಿಯಂ ಫಾಸ್ಪೇಟ್‌ನಂತಹ ಗೊಬ್ಬರಗಳೊಡನೆ ಸೇರಿಸಬೇಕು.
• ಯೂರಿಯಾ ಗೊಬ್ಬರವನ್ನು ಒಂದೇ ಸಾರಿ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಮಣ್ಣಿಗೆ ಸೇರಿಸುವ ಬದಲುಸಣ್ಣ ಸಣ್ಣ ಕಂತುಗಳಲ್ಲಿ ಒದಗಿಸಬೇಕು.
• ಸಾರಜನಕವು ನಿಧಾನವಾಗಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗುವಂತೆ ಮಾಡಲು ಯೂರಿಯಾವನ್ನು ಸೂಕ್ತರೀತಿಯಿಂದ ಉಪಚರಿಸಬೇಕು.

ಮೇಲೆ ಹೇಳಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿದರೆ, ಅಮೋನಿಯಾದ ಅಧಿಕ್ಯದಿಂದ ಆಗಬಹುದಾದ ದುಷ್ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಬಹುದು.

ಈ. ಮಣ್ಣಿನ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದ ಯೂರಿಯಾದಿಂದ ಸಾರಜನಕದ ನಷ್ಟ : ಯೂರಿಯಾ ಗೊಬ್ಬರವನ್ನು ಮಣ್ಣಿನ ಮೇಲ್ಬಗದಲ್ಲಿ ಬೀಳುವಂತೆ ಹಾಕಿದರೆ, ಯೂರಿಯಾದಿಂದ ಹೊರಬಿದ್ದ ಅಮೋನಿಯಾ ವಾಯುಮಂಡಲವನ್ನು ಸೇರುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ಸಾರಜನಕವು ಬೆಳೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ನಷ್ಟವಾದಂತೆ. ಈ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಪರಿಹರಿಸಲು, ಯೂರಿಯಾವನ್ನು ಮೇಲೆ ತಿಳಿಸಿದಂತೆ, ಸುಮಾರು ೫ ಸೆಂ.ಮೀ. ಆಳದಲ್ಲಿ ಬೀಳುವಂತೆ ಪೂರೈಸಬೇಕು. ಅಲ್ಲದೇ, ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಆರ್ದ್ರತೆಯಿರುವಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕುಕ.

ಯೂರಿಯಾ ಗೊಬ್ಬರದ ಗುಣಧರ್ಮಗಳು :ಯೂರಿಯಾ ಶುದ್ಧ ರೂಪದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ, ಒಂದು ಸ್ಪಟಿಕ ರೂಪವಿರುವ ಬಿಳಿ ಬಣ್ಣದ ವಸ್ತು. ಇದು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕರಗುತ್ತದೆ. ಗೊಬ್ಬರಕ್ಕೆಂದು ಬಳಸುವ ಯೂರಿಯಾದಲ್ಲಿ ಶೇಕಡಾ ೪೪ರಿಂದ ೪೬ ರಷ್ಟು ಸಾರಜನಕವಿರುತ್ತದೆ. ಎಲ್ಲ ಸಾರಜನಕವು ಅಮೈಡ್ ರೂಪದಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ. ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ಘನರೂಪದ ರಾಸಾಯನಿಕ ಗೊಬ್ಬರಗಳಲ್ಲಿ, ಅತ್ಯಧಿಕ ಸಾರಜನಕವಿರುವುದು ಯೂರಿಯಾದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ. ಈಗಾಗಲೇ ಹೇಳಿದಂತೆ, ಗೊಬ್ಬರಕ್ಕೆಂದು ಬಳಸುವ ಯೂರಿಯಾವನ್ನು ಹರಳಿನ ರೂಪದಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ದ್ರವ್ ರೂಫದಲ್ಲಿರುವ ಅಮೋನಿಯಾದೊಡನೆ ಇಂಗಾಲದ ಡೈ ಆಕ್ಸೈಡ್ ಅಧಿಕ ಒತ್ತಡದಲ್ಲಿ ಸಂಯೋಜಿಸಿದಾಗ ಯೂರಿಯಾ ನಿರ್ಮಾಣಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.

ಅಮೋನಿಯಾ + ಇಂಗಾಲದ ಡೈ ಆಕ್ಸೈಡ್  ಒತ್ತಡ _> ಯೂರಿಯಾ + ನೀರು
2NH₃ + CO₂   Pressure  _> CO(NH₂)₂ + H₂O

ಗುಣಗಳು :

• ಯೂರಿಯಾ, ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕರಗುತ್ತದೆ.
• ಯೂರಿಯಾವನ್ನು ಮಣ್ಣಿಗೆ ಸೇರಿಸಿ ನಂತರ, ಆರ್ದ್ರತೆ ಮತ್ತು ಯೂರಿಯೇಸ್ ಎಂಬ ದ್ರವ್ಯದ ಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ, ಯೂರಿಯಾ ಅಮೋನಿಯಾ ರೂಪಕ್ಕೆ ಬದಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಯೂರಿಯಾ + ನೀರು   ಯೂರಿಯೇಸ್ _> ಅಮೋನಿಯಂ ಕಾರ್ಬೊನೇಟ್
CO (NH₂)₂ + H₂O   Urease  _> (NH₄)₂CO₃

ಅಮೋನಿಯಂ ಕಾರ್ಬೊನೇಟ್ ಇದು ಅಸ್ಥಿರ ರಾಸಾಯನಿಕವಾದ್ದರಿಂದ ಅದರಿಂದ ಕೆಳಗೆ ತೋರಿಸಿದ ಅಮೋನಿಯಾ ಹೊರಬರುತ್ತದೆ.

ಅಮೋನಿಯಂ   ಕಾರ್ಬೊನೇಟ್ ಅಮೋನಿಯಾ + ಇಂಗಾಲಾಮ್ಲ ವಾಯು + ನೀರು
(NH₄)₂ CO₃ → NH₃ + CO₂ + H₂O

ಯೂರಿಯೆಸ್ ಎಂಬ ಕಿಣ್ವವು ಸರ್ವ ವ್ಯಾಪಿ ಎನ್ನಬಹುದು. ಈ ದ್ರವ್ಯವು ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಬೃಹತ್ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ. ಇದಲ್ಲದೇ, ಹಲವು ಬಗೆಯ ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಾ, ಶಿಲೀಂದ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಆಕ್ಟನೋಮೈಸಿಟೀಸ್ ಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಯೂರಿಯೇಸ್ ಇದೆ.

‘ಯೂರಿಯಾ ಬ್ಯಾಕ್ಟಿರಿಯಾ’ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಒಂದುಗುಂಪಿಗೆ ಸೇರಿದ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಜೀವಿಗಳೀಗೆ, ಯೂರಿಯಾವನ್ನು ಅಮೋನಿಯಾ ರೂಪಕ್ಕೆ ಪರಿವರ್ತಿಸುವ ವಿಶೇಷ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಿದೆಯೆಂದು ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ಸಾವಯವ ಪದಾರ್ಥದ ಪ್ರಮಾಣ ಮತ್ತು ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಜೀವಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಅಧಿಕವಾಗಿರುವಲ್ಲಿ, ಯೂರಿಯೇಜನ ಪ್ರಮಾಣವು ಅಧಿಕವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಮಣ್ಣಿನ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯು ಅನುಕೂಲಕರವಾಗಿದದರೆ ಮಣ್ಣಿಗೆ ಪೂರೈಸಿದ ಯೂರಿಯಾ ೪ – ೬ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಅಮೋನಿಯಾ ರೂಪಕ್ಕೆ ಬದಲಾಗಿರುತ್ತದೆ.

• ಯೂರಿಯಾದಲ್ಲಿರುವ ಸಾರಜನಕದ ಬೆಲೆಯು, ಘನ ರೂಪದ ಇತರೆ ಸಾರಜನಕ ಗೊಬ್ಬರಗಳಲ್ಲಿರುವ ಸಾರಜನಕದ ಬೆಲೆಗಿಂತ ಕಡಮೆ.
• ಯೂರಿಯಾವನ್ನು ಬಳಸಿದಾಗ,ಮಣ್ಣು ಆಮ್ಲಯುತವಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿ ೧೦೦ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ. ಯೂರಿಯಾವನ್ನು ಮಣ್ಣಿಗೆ ಪೂರೈಸುವುದರಿಂದ ಉಂಟಾಗುವ ಆಮ್ಲತೆಯನ್ನು ನಿವಾರಿಸಲು ೮೦ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ. ಶುದ್ಧ ಕ್ಯಾಲ್ಸಿಯಂ ಕಾರ್ಬೊನೇಟ್ ಪುಡಿಯು ಸಾಕಾಗುತ್ತದೆ.
• ರಂಜಕ ಮತ್ತು ಪೋಟ್ಯಾಸಿಯಂ ಗೊಬ್ಬರಗಳ ಸಂಗಡ ಯೂರಿಯಾ ಗೊಬ್ಬರವನ್ನು ಮಿಶ್ರ ಮಾಡಬಹುದು. ಆದರೆ ಈ ಮಿಶ್ರಣವನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಸಮಯದವರೆಗೆ ಇಟ್ಟರೆ ಗಂಟುಗಳಾಬಹುದು. ಆದ್ದರಿಂದ, ಮಿಶ್ರ ಮಾಡಿದೊಡನೆ ಬಳಸಬೇಕು.
• ಸಸ್ಯಗಳ ಎಲೆ – ಕಾಂಡಗಳ ಮೇಲೆ ಯೂರಿಯಾ ಗೊಬ್ಬರದ ದ್ರಾವಣವನ್ನು ಸಿಂಪಡಿಸಬಹುದು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಶೇಕಡಾ ೨ ರ (ಪ್ರತಿ ಲೀಟರು ನೀರಿಗೆ ೨೦ ಗ್ರಾಂ ಯೂರಿಯಾ) ದ್ರಾವಣವು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿದೆ.

ಅವಗುಣಗಳು :

• ಕ್ಷಾರಯುತ ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ, ಆರ್ದ್ರತೆಯು ಕಡಮೆಯಿರುವಾಗ ಯೂರಿಯಾ ಗೊಬ್ಬರವು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲ್ಬಾಗದಲ್ಲಿ ಬೀಳುವಂತೆ ಪೂರೈಸಿದರೆ, ಯೂರಿಯಾವು ಅಮೋನಿಯಾ ರೂಪಕ್ಕೆ ಪರಿವರ್ತನೆ ಹೊಂದಿ ವಾಯುಮಂಡಲವನ್ನು ಸೇರುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಮೇಲಿನ ನಷ್ಟವು ಆಘದಂತೆ ಮಾಡಲು, ಯೂರಿಯಾ ಗೊಬ್ಬರವನ್ನು ಕೆಲವು ಸೆಂ.ಮೀ. ಆಳಕ್ಕೆ ಹಾಕಬೇಕಲ್ಲದೆ, ಮಣ್ಣು ಹಸಿ ಇರುವಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು.
• ಯೂರಿಯಾದಲ್ಲಿ ಶೇಕಡಾ ಸಾರಜನಕದ ಪ್ರಮಾಣವು ಉಳಿದೆಲ್ಲ ಗೊಬ್ಬರಗಳಿಗಿಂತ ಅಧಿಕವಾಗಿರುವುದರಿಂದ, ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಕಡಮೆ ಪ್ರಮಾಣದ ಗೊಬ್ಬರವು ಸಾಕಾಗುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಒಂದು ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ೨೦ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ. ಸಾರಜನಕವನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ೯೮ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ. ಅಮೋನಿಯಮ ಸಲ್ಫೇಟ್ ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ಯೂರಿಯಾ ಗೊಬ್ಬರವನ್ನು ಬಳಸುವುದಾದಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ೪೫ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ. ಸಾಕಾಗುತ್ತದೆ. ಕಡಮೆ ಪ್ರಮಾಣದ ಗೊಬ್ಬರವನ್ನು ಭೂ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಸಮನಾಗಿ ಹಂಚುವ ಕಾರ್ಯವು ಶ್ರಮದಾಯಕ.

ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ವಿವರಿಸಿದ ಸಾರಜನಕ ಗೊಬ್ಬರಗಳ ಪ್ರಮುಖ ಗುಣಧರ್ಮಗಳನ್ನು ಕೋಷ್ಟಕ ೨೪ರಲ್ಲಿ ಕೊಡಲಾಗಿದೆ. 

ಕೋಷ್ಟಕ ೨೪ : ಸಾರಜನಕದ ಗೊಬ್ಬರಗಳ ಪ್ರಮುಖ ಗುಣಧರ್ಮಗಳು 

* ತತ್ಸಮ ಆಮ್ಲತೆ : ಪ್ರತಿ ೧೦೦ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ. ರಾಸಾಯನಿಕ ಗೊಬ್ಬರವನ್ನು ಮಣ್ಣಿಗೆ ಪೂರೈಸಿದಾಗ ನಿರ್ಮಾಣಗೊಳ್ಳುವ ಆಮ್ಲತೆಯನ್ನು ನಿವಾರಿಸಲು ಬೇಕಾಗುವ ಶುದ್ದ ಕ್ಯಾಲ್ಸಿಯಂ ಕಾರ್ಬೊನೇಟ್ ಪುಡಿ (ಕಿ.ಗ್ರಾಂ.ಗಳಲ್ಲಿ)

** ತತ್ಸಮ ಕ್ಷಾರ : ಪ್ರತಿ ೧೦೦ ಕಿ.ಗ್ರಾಂ. ರಾಸಾಯನಿಕ ಗೊಬ್ಬರವನ್ನು ಮಣ್ಣಿಗೆ ಪೂರೈಸಿದಾಗ ನಿರ್ಮಾಣಗೊಳ್ಳುವ ಕ್ಷಾರವು ಉತ್ಪನ್ನವಾಗಬೇಕಾದರೆ ಹಾಕಬೇಕಾಗುವ ಶುದ್ಧ ಕ್ಯಾಲ್ಸಿಯಂ ಕಾರ್ಬೊನೇಟ್ ಪುಡಿಯ ಪ್ರಮಾಣ (ಕಿ.ಗ್ರಾಂ.ಗಳಲ್ಲಿ)

ಸಾರಜನಕವು ನಿಧಾನವಾಗಿ ವಿಮೋಚನೆಗೊಳ್ಳಲು ಕ್ರಮಗಳು : ಕೋಷ್ಟಕ ೨೪ರಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಿದಂತೆ ಸಾರಜನಕ ಗೊಬ್ಬರಗಳಲ್ಲಿ ಸಾರಜನಕವು ಅಮೋನಿಯಂ, ನೈಟ್ರೇಟ್ ಅಥವಾಅಮೈಡ್ ರೂಪದಲ್ಲಿದೆ. ಬತ್ತದ ಬೆಳೆಯು ಅಮೋನಿಯಂ ರೂಪದಲ್ಲಿರುವ ಸಾರಜನಕವನ್ನು ಹೀರಿಕೊಳ್ಳಬಲ್ಲದು. ಆದರೆ, ಇತರೆ ಬೆಳೆಗಳಿಗೆ ಈ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಿಲ್ಲ.

ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿರುವ ಸಾವಯವ ಮತ್ತು ನಿರವುವ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಕಣಗಳ ಮೇಲಿರುವ ಋಣ ಚಾರ್ಜ್‌ಗಳು ಅಮೋನಿಯಂ ರೂಪದ ಧನ ಅಯಾನ್‌ಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಅಮೋನಿಯಂ ರೂಪದ ಸಾರಜನಕವು, ನೀರಿನೊಡನೆ ಬಸಿದುಹೊಗುವುದಿಲ್ಲ. ಹೀಗಿದ್ದರೂ ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿರುವ ಅಮೋನಿಯಂ ಅಯಾನ್‌ಗಳು ಅಲ್ಲಿಯೇ ಸ್ಥಿರವಾಗಿ ಉಳಿಯಲಾರವೆಂಬುವುದನ್ನು ಗಮನಿಸಬೇಕು.

ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿರುವ ನೈಟ್ರೋಜೋಮೊನಾಸ್ ಎಂಬ ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಾ ಅಮೋನಿಯಂ ಅಯಾನ್‌ಗಳನ್ನು ನೈಟ್ರೇಟ್ ರೂಪಕ್ಕೆ ಪರಿವರ್ತಿಸುತ್ತವೆ. ತಕ್ಷಣವೇ ಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿರುವ ನೈಟ್ರೋಬ್ಯಾಕ್ಟರ್ ಎಂಬ ಇನ್ನೊಂದು ಗುಂಪಿಗೆ ಸೇರಿದ ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಾ, ನೈಟ್ರೇಟ್ ಅನ್ನು ನೈಟ್ರೇಟ್ ರೂಪಕ್ಕೆ ಪರಿವರ್ತಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ನೈಟ್ರೇಟ್‌ನ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಗಳು ಹೀರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಉಳಿದ ನೈಟ್ರೇಟ್, ಬಸಿಯುವ ನೀರಿನೊಡನೆ ಸಾಗಿ ಬೆಳೆಗಳಿಗೆ ಸಿಗದಷ್ಟು ಆಳಕ್ಕೆ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಇದರಲ್ಲಿಯ ಸ್ವಲ್ಪ ಭಾಗವು ಸೋಡೋಮೊನಾಸ್ ನಂತರ ಬ್ಯಾಕ್ಟಿರಿಯಾದ ಕ್ರಿಯೆಗೆ ಸಿಕ್ಕು ವಾಯು ರೂಪಕ್ಕೆ ಪರಿವರ್ತನೆಗೊಂಡು ಬೆಳೆಗೆ ಸಿಗದಂತಾಗಬಹುದು.

ಅಮೈಡ್ ರೂಪದಲ್ಲಿಸಾರಜನಕವಿರುವ ಯೂರಿಯ ಗೊಬ್ಬರವನ್ನು ಭೂಮಿಗೆ ಪೂರೈಸಿದಾಗ, ಸ್ವಲ್ಪ ಭಾಗವು ಬಸಿಯುವ ನೀರಿನೊಡನೆ ಭೂಮಿಯಾಳಕ್ಕೆ ಇಳಿದು ಹೋಗಬಹುದು. ಉಳಿದ ಭಾಗವು ಅಮೋನಿಯಂ ರೂಪಕ್ಕೆ ಪರಿವರ್ತನೆ ಹೊಂದಿ ಹಿಂದಿನ ಪರಿಚ್ಚೇದದಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ರೀತಿಯಿಂದ ವಿನಿಯೋಗಗೊಳ್ಳಬಹುದು.

ಮೇಲಿನ ವಿವರಣೆಯಿಂದ ಒಂದು ಮಾತು ಸ್ಪಷ್ಟವಾದಂತಾಯಿತು. ಬೆಳೆಯ ಉಪಯೋಗಕ್ಕೆಂದು ಮಣ್ಣಿಗೆ ಪೂರೈಸಿದ ರಾಸಾಯನಿಕ ಗೊಬ್ಬರಗಳ್ಲಲಿಯು ಎಲ್ಲ ಸಾರಜನಕವು ಬೆಳೆಗಳಿಗೆ ಪೂರ್ತಿಯಾಗಿ ದೊರೆಯುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೊಳಗಿನ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳು ನೀರಿನೊಡನೆ ಆಳಕ್ಕೆ ಬಸಿದುಹೋಗಿಯೇ ಅಥವಾ ವಾಯು ರೂಪಕ್ಕೆ ಬದಲಾಗಿಯೋ ಸಸ್ಯಗಳೀಗೆ ಸಿಗದಂತಾಗುತ್ತದೆ. ಹವಾಮಾನ, ಮಣ್ಣಿನ ಗುಣಧರ್ಮಗಳು, ಬೆಳೆಯ ಸ್ವಭಾವ ಮತ್ತು ಪೋಷಕಗಳ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಬಗೆ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ, ಮಣ್ಣಿಗೆ ಪೂರೈಸಿದ ರಾಸಾಯನಿಕ ಗೊಬ್ಬರಗಳ ಶೇ.೩೫ ರಿಂದ ೭೦ ರಷ್ಟು ಮಾತ್ರ ಬೆಳೆಗಳಿಗೆ ದೊರೆತು, ಉಳಿದ ಶೇ. ೬೫ ರಿಂದ ೩೦ಪೋಷಕಗಳು ವ್ಯರ್ಥವಾಗುತ್ತವೆ. ಸಾರಜನಕ ಗೊಬ್ಬರಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು, ಅಮೂಲ್ಯವಾದ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಬಹುದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ವ್ಯಯ ಮಾಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಈ ಗೊಬ್ಬರಗಳನ್ನು, ಹೆಚ್ಚು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ಬಳಸಬೇಕಾದುದು ರೈತನ ಹಿತ ಮತ್ತು ಜಗತ್ತಿನ ಒಳಿತಿನ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಅತ್ಯವಶ್ಯಕ. ಈ ದಿಸೆಯಲ್ಲಿ ಕಳೆದ ೪ – ೫ ದಶಕಗಳಿಂದ, ಹಲವು ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ನಡೆದಿವೆ. ಅವುಗಳ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ವಿವರಣೆಯು ಮುಂದಿನಂತಿದೆ.

ಅ. ಸಾರಜನಕವನ್ನು ಪೂರೈಸುವ ಆದರ್ಶ ಗೊಬ್ಬರಗಳಲ್ಲಿ ಇರಬೇಕಾದ ಗುಣಗಳು : ಮಣ್ಣಿಗೆ ಪೂರೈಸಿದ ಸಾರಜನಕವೆಲ್ಲ, ಸಸ್ಯಗಳಿಗೆ ದೊರೆತು, ಸ್ವಲ್ಪವೂ ವ್ಯರ್ಥವಾಗಬಾರದೆಂದಾದರೆ, ಸಾರಜನಕ ಗೊಬ್ಬರವು ಸಸ್ಯದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಪೂರ್ತಿ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ದಿನ ಬೆಳೆಗೆ ಬೇಕಾಗುವಷ್ಟು ಸಾರಜನಕವನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುವ ಗುಣವುಳ್ಳದ್ದಾಗಿರಬೇಕು. ಇಂತಹ ಗೊಬ್ಬರಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಿ ಬಳಸಿದರೆ ಎಲ್ಲ ಸಾರಜನಕವೂ ಬೆಳೆಗೆ ದೊರೆತು ಈ ಪೋಷಕಗಳ ನಷ್ಟವು ಇಲ್ಲದಂತಾಗುತ್ತದೆ. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ಕೆಳಗಿನ ಪ್ರಯೋಜನಗಳೂ ದೊರೆಯುತ್ತವೆ.

• ಪೋಷಕವು ಅವಶ್ಯಕತೆಗಿಂತ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಾದರೆ, ಸಸ್ಯಗಳು, ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿಲ್ಲದೆಯೂ ಆ ಪೋಷಕವನ್ನು ಹೀರಿಕೊಳ್ಳುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಇದೆ. ಇದರಿಂದ, ಸಸ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಇತರೆ ಪೋಷಕಗೋಡನೆ ಇರಬೇಕಾದ ಸಮತೋಲನವು ತಪ್ಪಿ ಸಸ್ಯಗಳ ಸರಿಯಾದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಮೇಲೆ ಮತ್ತು ಬೆಳೆಯ ಇಳುವರಿಯ ಮೇಲೆ ದುಷ್ಪರಿಣಾಮಗಳುಂಟಾಗಬಹುದು. ಸಸ್ಯಗಳ ಅವಶ್ಯಕತೆಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿಯೇ ಸಾರಜನಕವು ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗುವಂತೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾದರೆ ಈ ಸಮಸ್ಯೆಗೆ ಪರಿಹಾರವು ದೊರೆಯುತ್ತದೆ.
• ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ಸಾರಜನಕ ಗೊಬ್ಬರಗಳನ್ನು, ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಮಣ್ಣಿಗೆ ಪೂರೈಸಿದಾಗ, ಮೊಳಕೆಯೊಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಬೀಜಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಎಳೆಯ ಸಸಿಗಳಿಗೆ ಅಪಾಯವುಂಟಾಗಬಹುದು. ಮೇಲೆ ಸೂಚಿಸಿದಂತೆ, ಸಾರಜನಕದ ನಿಯಂತ್ರಿತ ಬಿಡುಗಡೆಯ ಸಾಧ್ಯವಾದಲ್ಲಿ ಬೀಜ – ಸಸಿಗಳಿಗಾಗುವ ಅಪಾಯವನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಬಹುದು.

ಆ. ಇಚ್ಛಿತ ಗುಣಧರ್ಮಗಳಿರುವ ಸಾರಜನಕ ಗೊಬ್ಬರಗಳ ಅವಿಷ್ಕಾರ : ಮೇಲೆ ಸೂಚಿಸಿದ ಗುಣಗಳು ಸಾರಜನಕ ಗೊಬ್ಬರಗಳಲ್ಲಿರುವಂತೆ ಮಾಡಲು ಹಲವು ರೀತಿಯ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ನಡೆದವು.

i) ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಅತಿಕಡಿಮೆ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಕರಗುವ, ಆದರೆ ಮಣ್ಣಿಗೆ ಸೇರಿಸಿದ ಮೇಲೆ ರಾಸಾಯನಿಕವಾಗಿ ಇಲ್ಲವೇ ಜೀವಾಣುಗಳಿಂದ ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನು ಹೊಂದಬೇಕಾದ ವಸ್ತುಗಳು (ಗೊಬ್ಬರಗಳು):

ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಲ್ಪ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಕರಗುವಂತೆ ಕೆಲವು ವಸ್ತುಗಳು ಈ ಗುಂಪಿಗೆ ಸೇರಿವೆ. ಇವುಗಳನ್ನು ಮಣ್ಣಿಗೆ ಸೇರಿಸಿದ ನಂತರ, ರಾಸಾಯನಿಕ ಕ್ರಿಯೆಗಳಿಂದ ಇಲ್ಲವೇ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಜೀವಾಣುಗಳು ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಂದ, ಈ ವಸ್ತುಗಳಲ್ಲಿರುವ ಸಾರಜನಕವು ಮಂದಗತಿಯಿಂದ ಸಸ್ಯಗಳ ಉಪಯೋಗಕ್ಕೆ ಬೇಕಾಗುವ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ,

ಯೂರಿಯಾ ಫಾರ್ಮಾಲ್ಡಿಹೈಡ್ :ಯೂರಿಯಾ ಮತ್ತು ಫಾಮಾಲ್ಡಿಹೈಡ್‌ಗಳ ಸಂಯೋಜನೆಯಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಈ ವಸ್ತುವಿನಲ್ಲಿ ಶೇ.೩೮ ಸಾರಜನಕವಿರುತ್ತದೆ. ಈ ವಸ್ತುವಿನ ಬಣ್ಣ ಬಿಳೀ, ಇದಕ್ಕೆ ವಾಸನೆಯಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಗೊಬ್ಬರವನ್ನು ಮಣ್ಣಿಗೆ ಸೇರಿಸಿದ ನಂತರ ಸಾರಜನಕವು ನಿಧಾನವಾಗಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಹೊಂದುತ್ತದೆ. ಗೊಬ್ಬರಗಳ ಮಿಶ್ರಣವನ್ನು ತಯಾರಿಸುವಾಗ ರಂಜಕ ಮತ್ತು ಪೋಟ್ಯಾಷಿಯಂ ಗೊಬ್ಬರಗಳ ಸಂಗಡ ಯೂರಿಯಾ ಫಾರ್ಮಾಲ್ಡಿಹೈಡ್ ಅನ್ನು ಸೇರಿಸಬಹುದು.

ಕ್ರೊಟೊನಿಲಿಡೀನ್‌ಡೈಯೂರಿಯಾ (CDU): ಯೂರಿಯಾ ಮತ್ತು ಕ್ರೋಟೋನಾಲ್ಡಿಹೈಟ್ ಇಲ್ಲವೇ ಎಸಿಟಾಲ್ಡಿಹೈಡ್ ಇವುಗಳ ಸಂಯೋಜನೆಯಿಂದ ತಯಾರಾದ ಈ ರಾಸಾಯನಿಕದಲ್ಲಿ ಶೇಕಡಾ ೩೦ ರಷ್ಟು ಸಾರಜನಕವಿದೆ. ಇದನ್ನು ಮಣ್ಣಿಗೆ ನೇರವಾಗಿ ಸೇರಿಸಬಹುದು. ಈ ವಸ್ತುವು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಸುಲಭವಾಗಿ ಕರಗುವುದಿಲ್ಲ. ಇದರೊಳಗಿರುವ ಸಾರಜನಕವು ನಿಧಾನವಾಗಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾಗಿ , ಬೆಳೆಗಳಿಗೆ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ.

ಐಸೋಬ್ಯುಟಿಲಿಡಿನ್‌ ಡೈಯೂರಿಯಾ (IBDU) : ಇದನ್ನು ಯೂರಿಯಾ ಮತ್ತು ಐಸೋಬ್ಯುಟಿಲಾಲ್ಡಿ ಹೈಡ್‌ಗಳನ್ನು ೨:೧ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಸಂಯೋಜಿಸಿ ಜಪಾನ ದೇಶದಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಲಾಯಿತು. ಗೊಬ್ಬರವೆಂದು ಬಳಸಬಹುದಾದ ಈ ವಸ್ತುವಿನಲ್ಲಿ ಶೇಕಡಾ ೩೦ ರಷ್ಟು ಸಾರಜನಕವಿರುತ್ತದೆ. ಇದು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಶೇಕಡಾ ೦.೦೧ ರಿಂದ ೦.೧ ರಷ್ಟು ಮಾತ್ರ ಕರಗುತ್ತದೆ ಸಸ್ಯಗಳ ಸರಿಯಾದ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಅವಶ್ಯವಿರುವ ಮಣ್ಣಿನ ಆರ್ದ್ರತೆ, ಉಷ್ಣತೆ, ಆಮ್ಲ – ಕ್ಷಾರ ನಿರ್ದೆಶಕ ಇತ್ಯಾದಿಗಳು. ಈ ಗೊಬ್ಬರದಿಂದ ಸಾರಜನಕವನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುವ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಜೀವಿಗಳಿಗೂ ಅನುಕೂಲಕರವಾಗಿದೆ. ಹೀಗಾಗಿ, ಸಸ್ಯಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಬೇಕಾಗುವ ವೇಗದಿಂದ ಸಾರಜನಕವು ಈ ವಸ್ತುವಿನಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆಯನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತವೆ.

ಯೂರಿಯಾ ಝೆಡ್ : ಯೂರಿಯಾ ಮತ್ತು ಅಸಿಟಾಲ್ಡಿಹೈಡ್‌ಗಳಿಂದ ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡ ವಸ್ತುಗಳಾದ ಇಥಿಲಿಡೀನ್‌ಡೈ ಯೂರಿಯಾ, ಡೈ ಇಥಿಲೀನ್‌ ಮತ್ತು ರಾಸಾಯನಿಕ ಕ್ರಿಯೆಗಳಿಗೊಳಗಾದ ಸ್ವಲ್ಪಪ್ರಮಾಣದ ಯೂರಿಯಾ ಇವುಗಳ ಮಿಶ್ರಣವೇ ಯೂರಿಯಾ – ಝೆಡ್. ಈ ಮಿಶ್ರಣದಲ್ಲಿ, ಶೇಕಡಾ ೩೩ ರಿಂದ ೩೮ ರಷ್ಟು ಸಾರಜನಕವಿದೆ. ಒಟ್ಟು ಸಾರಜನಿಕದ ಶೇಕಡಾ ೧೫ ರ‍ಷ್ಟು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಸುಲಭವಾಗಿ ಕರಗುತ್ತದೆ. ಉಳಿದ ಸಾರಜನಕವು ಮಂದಗತಿಯಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆಯನ್ನು ಹೊಂದುತ್ತದೆ. ಮೇಲೆ ವರ್ಣಿಸಿದ, ಮೂರು ಗೊಬ್ಬರಗಳಿಗಿಂತ ಯೂರಿಯಾ ಝೆಡ್ ಗೊಬ್ಬರದಿಂದ ಸಾರಜನಕವು ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ವೇಗದಿಂದ ಹೊರಬರುತ್ತದೆ.

ಗ್ಲೈಕೋಯೊರಿಲ್ ಮತ್ತು ಯೂರಿಯಾ ಹಾಗೂ ಫಾರ್ಮಾಲ್ಡಿಹೈಡ್ – ಅಸಿಟಾಲ್ಡಿಹೈಡ್‌ಗಳ ಮಿಶ್ರಣದಿಂದ ತಯಾರಿಸಿದ ವಸ್ತುಗಳು, ಮಂದಗತಿಯಿಂದ ಸಾರಜನಕವನ್ನು ಹೊರಬಿಡುವ ಇತರೆ ಗೊಬ್ಬರಗಳು, ಈ ಗೊಬ್ಬರಗಳು ಜಪಾನ್, ಜರ್ಮನಿ, ರಷ್ಯಾ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಗಿಕವಾಗಿ ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡಿವೆಯಾದರೂ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ಬರುವಷ್ಟು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಉತ್ಪಾದನೆಗೊಂಡಿಲ್ಲ.

ಆಕ್ಸಮೈಡ್ : ಆಕ್ಸಾಲಿಕ್ ಆಮ್ಲದಲ್ಲಿರುವ ಹೈಡ್ರಾಕ್ಸಿಲ್ (OH) ಗುಂಪುಗಳಿರುವ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ, ಅಮೈಡ್ (NH₂) ಗುಂಪುಗಳು ಬಂದು ಕುಳಿತರೆ ಆಕ್ಸಮೈಡ್ ನಿರ್ಮಾಣಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಇದರ ರಾಸಾಯನಿಕ ಸೂತ್ರವನ್ನು ಮುಂದೆ ತೋರಿಸಿದಂತೆ ಬರೆಯಬಹುದು. NH₂COCONH₂ ಈ ಗೊಬ್ಬರದಲ್ಲಿ ಶೇಕಡಾ ೩೧.೮ ಸಾರಜನಕವಿರುತ್ತದೆ. ಕಣಗಳ ಆಕಾರವು ಸಣ್ಣವಿದ್ದಷ್ಟು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಕರಗುವ ಪ್ರಮಾಣವು ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ವಸ್ತುವಿನಲ್ಲಿರುವ ಸಾರಜನಕವು, ಸೂಕ್ಷ್ಮಜೀವಿಗಳ ಕಾರ್ಯಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಂದ ಅಮೋನಿಯಂ ಕಾರ್ಬೊನೇಟ್ ರೂಪಕ್ಕೆ ಪರಿವರ್ತನೆ ಹೊಂದುತ್ತದೆ. ಇದ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ಬರುವಷ್ಟು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಆಕ್ಸಮೈಡ್ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ತಗಲುವ ಖರ್ಚು ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಅಧಿಕವಾಗಿರುವುದೂ ಇದರ ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ತೊಡಕೆನ್ನಬಹುದು.