ಸೂಚನೆ:
ಸರ್ಪ
ದರ್ಪಖಂಡನ ಪಾಂಡುಕುಲಮುಖ
ದರ್ಪಣನು ಜನಮೇಜಯಕ್ಷಿತಿಪಾಲನೊಲವಿನಲಿ
ಪದನು:
*ಕೇಳು ಶೌನಕ ಮಂತ್ರಿಮುಖದಲಿ
ಕೇಳಿ ಪಿತೃ ಮರಣವನು ತಳೆದನು
ಕಾಳ ಬೈರವನಂತೆ ಕೋಪಾಟೋಪವನು ನೃಪತಿ
ಕೋಳುಹೋದನೆ ತನ್ನ ಪಿತನಾ
ಭೀಳ [3]ತಕ್ಷಕ[4] ವಿಷದ ವಹ್ನಿಗೆ
ಬಾಳಿಕೆಗೆ ಫಲವೇನು ತನಗಿನ್ನೆಂದು [5]ಚಿಂತಿಸಿದ[6] ೧
ಕರವ ಕರ[7]ದಲಿ ಹಿಡಿದು[8] ಮುರಿದನು
ಬೆರಳನಕಟಾ ಪಾಪಿ ತಕ್ಷಕ
ಮರಳೀ[9]ಚಿದನೇ ವಿಪ್ರನನು[10] ಭೈಷಜ್ಯಕೋವಿದನ
ಉರು ಮಹಾ[11]ಧನದಾನದಲಿ ಹಗೆ[12]
ಧರಣಿಸುರಸುತನಲ್ಲ ಕೊಯ್ದನು
ಕೊರಳ[13]ನುರಗನೆನುತ್ತ ಕಿಡಿಕಿಡಿ[14]ಯೋದನವನೀತ ೨
ಅವನಿಸುರಸುತ ಶಾಪದಲಿ ಕೋಂ
ದವನು ತಕ್ಷಕನಹಡೆ ನೆರೆ ಭ
ಸ್ಮವನು ಮಾಡುವೆ ಬಳಿಕ ಹಾನಿಯದೇನು ಬದು[15]ಕಿದಡೆ[16]
ಅವನೆ ಹಗೆ ಹರಹರ ಮಹಾ ಪಾ
ಪವನು ಮಾಡಿದನೆನುತ ಕಂಬನಿ[17]ಯವನಿಗೆ[18]ಳಿಯಲು ಶೋಕಮೂರ್ಛಿತನಾದ[19]ನಾ ಭೂಪ[20] ೩
ಹೊಳ್ಳು [21]ಮಾತಿನಲೇನು ಫಲ[22] ಕೊಲ
ಬಲ್ಲಿರೇ ನೀವವನ ಜೀವವ
ಕೊಲ್ಲದೀಪರಿ ಜೀವಿಸುವನಾನಲ್ಲ ದುಮತಿಯ
ಹಲ್ಲ ಬಲುಹನು ನೋಡುವೆನು ನೆರೆ
ಬಲ್ಲ [23]ಮಂತ್ರಿಗಳುಳ್ಳರೆ[24]ನುತರಿ
ಮಲ್ಲಮರ್ದನನೆಡಬಲದ ಮಂತ್ರಿಗಳನೀಕ್ಷಿಸಿದ ೪
ಕರೆಸಿದನು ಭೂಪತಿ ಪುರೋಹಿತ
ವರರನಾಪ್ತರನೆಂದನ[25]ವರಿಗೆ
ನಿರುತ[26] ಸರ್ಪಾಧ್ವರವ ಮಾಳ್ಪೆ[27]ನು[28] ನಿಮ್ಮನುಜ್ಞೆಯಲಿ
ವರವಿಧಾನವ ಬಲ್ಲಿರಾದಡೆ
ವಿರಚಿಸುವುದು [29]ಸಹಾಯ[30]ಕರ್ಮವ
ನುರಗರಾಜನ ಕುಲವನುರುಹುವೆನೆಂದನವನೀಶ ೫
ತಾತನೊಡಲು ವಿಷಾಗ್ನಿಯಿಂದುರಿ
ದಾತೆರದಲಧ್ವರಮಹಾಗ್ನಿಯೊ
ಳಾತತಾಯಿಗಳುರಿದುಹೋಗಲಿ ಧರ್ಮಕಂಟಕರು
ಭೂತಳದಮೇಲುರಗರೆಂಬರ
ಮಾತನಾಡದವೋಲು ಮಾಳ್ಪೆನು
ಕೌತುಕಾಧ್ವರ ವಿಧಿಯ[31]ದಾವುದು[32] ಬೆಸಸಬೇಕೆಂದ ೬
ಎನಲು ನುಡಿದರು ಮುನ್ನ ಕಮಲಾ
ಸನನು ವಿಧಿಸಿಹನಮರರಿಗೆ ಕೇ
ಳನುಪಮನೆ ವರ ಸರ್ಪಯಾಗಕೆ ಕರ್ತು ನೀನೆಂದು
ಮನುಜಲೋಕದೊಳೋಅನ್ಯರಿಲ್ಲದ
ನನು[33]ಗೊಳಿಸಿ[34] ನಡೆಸುವ ಸಮರ್ಥರು
ಜನಪ ಬಲ್ಲೆವು ತದ್ವಿಧಾನವನೆಂದರಾ ದ್ವಿಜರು ೭
ಬೇಗ ಮಾಡೆಲೆ ತಂದೆ ಕರೆಸು ಮ
ಹಾಗಮಜ್ಞರನಮಳಮಂತ್ರವಿ[35]ಭಾಗಕೋವಿದ[36] ವಿಪ್ರರನು [37]ಋತ್ವಿಜ[38] ಸದಸ್ಯರನು
ಯಾಗ ಸಂಭಾರವನು ತರಿಸುವ ಸ
ರಾಗವುಳ್ಳಡೆ ತಡವಿದೇತಕೆ
ತೂಗಿನೋ[39]ಡುವಿ[40]ರೆಮ್ಮನೆಂದರು ನೃಪಪುರೋಹಿತರು ೮
ಬೆಂದನಾಗಳೆ ತಕ್ಷಕನು ಹೋ
ಕೊಂದೆನುರಗರ ಕುಲವ ತನ್ನಯ
ತಂದೆಗಾ ಮಗನಾದೆನಿಂದಿನಲೆನುತ ನೃಪನೆದ್ದು
ನಿಂದು ಬೆಸಸಿದನೆಲವೊ ಮಾಡುವೆ
ನಿಂದು [41]ತನ್ಮಖ[42]ಸಾಧನಂಗಳ
ವೃಂದವನು ತಹುದೆಂದು ಮಂತ್ರಿಗಳಿಂಗೆ ಪರಿಜನಕೆ ೯
ಬೆಸ[43]ಸುವ[44]ಲ್ಲಿಂ ಮುನ್ನ ಬಂದುದು
ವಿಷಧರಾಧ್ವರ ಕರ್ಮಸಾಧನೆ[45]ವಸಮ[46]ವಿದ್ವದ್ವಿಪ್ರವರಭೂವರದಿಶಾವರರು
ಮುಸುಕಿದುದು ವರ ಯಾಗಭೂಮಿಯ
ನೆಸಗಿದರು [47]ಶಾಸ್ತ್ರೋಕ್ತ[48] [49]ಪಥದಲಿ[50]
ಋಷಿವರರು ಮಾಡಿಸಿದರಗಲಕೆ ಕುಂಡವನು ಶಿಖಿಗೆ ೧೦
ಸ್ಥಪತಿಮುಖ್ಯರು ಯಾಗಶಾಲೆಯ
ವಿಪುಳವೆನೆ ನಿರ್ಮಿಸಿದರದರೊಳು
ನಿಪುಣಮತಿಯೊಬ್ಬನು ನಿಮಿತ್ತವ ಕಂಡು [51]ಮನದೊಳಗೆ[52]
ನೃಪತಿಯಧ್ವರ ಕರ್ಮವಿದು ಕೆ
ಟ್ಟಪುದು ಕಡೆಗೀಡೆರ[53]ದೆಂದಾ[54]
[55]ನೃಪನ ಸಭೆಯೊಳು ಘೋಷಿಸಿದನತಿ ಸಕಲ ಜನ ಬೆದರೆ[56] ೧೧
ಹೇಳು ಹೇ[57]ಳೇ[58]ನಾರು ವಿಘ್ನವ
ಮೇಳವಿಸುವ[59]ವರೆನಲು[60] ಭೂಸುರ
ಮೌಳಿಮಣಿ ವಿಪ್ರೋತ್ತಮನ ದೆಸೆಯಿಂದ ಮಖವಿಘ್ನ
ಕೇಳೆನಲು [61]ಕೇಳಿದನು[62] ಪೃಥ್ವೀ[63]ಪಾಲನಧ್ವರದ್ದಾರಪಾಲರ[64]
ಕೋಲ ತೆಗೆಯದಿರರಿಕೆಯಿಲ್ಲದೆ ವಿಪ್ರರಿಂಗೆಮ್ದ ೧೨
ಅರಿದೆನಿಸಿತಧ್ವರದ ಗೃಹವಿತ
ರರಿಗೆ ಹೊಗುವಡೆ ಭೂಮಿಲಂಬದ
ನೆರವಿಯಲಿ ಋತ್ವಿಕ್ಸಭಾಸದರ್ವರ್ಗದುತ್ಸವದ
ಭರಿತ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯನೇನನೆಂಬೆನು
ಪರಮ ಋಷಿಮುಖ್ಯರಲಿ [65]ಪೃಥ್ವೀ
ಶ್ವರ ಮಹಾಮಖಮರ್ಮ[66]ವಿನಿಯೋಗವನು ಕೇಳೆಂದ ೧೩
ಚಂಡಕೌಶಿಕನೆಂಬ ಮುನಿ ಕೈ
ಕೊಂಡನಾ ಹೋತೃತ್ವವನು ಕೈ
ಕೊಂಡನುದ್ಗಾತೃತ್ವ[67]ವನು ವರ[68] ಜೈಮಿನಿವ್ರತಿಪ
ಮಂಡಿಸಿದನಾ ಬ್ರಹ್ಮಪದದಲಿ
ಪಂಡಿತನು ಭಾರ್ಗವ[69]ನೆನಿಪ್ಪವ[70]
ಕೊಂಡನಧ್ವರ್ಯತ್ವವನು ಪಿಂಗಲನು ಕೇಳೆಂದ ೧೪
ತಿಳಿಯೆ ವೇದವ್ಯಾಸಮುನಿ ಮು
ದ್ಗಲನು [71]ದತ್ತಾತ್ರೇಯ ವರ ದೇ
ವಲನು ಚ್ಯವನನು ಕಣ್ವನುದ್ದಾಲಕ ಘಟೋತ್ಕಚರು[72]
ಅಲಘುಮತಿ [73]ನಾರದನು[74] ಮುನಿಕೋ
ಹಳನ ಸುತನಾ ದೇವಶರ್ಮನು
ಲಲಿತ ಜಠರಶ್ವೇತಕೇತು ಸದಸ್ಯರಿವರೆಂದ ೧೫
ಇವರ ಶಿಷ್ಯಜನ ಪ್ರಶಿಷ್ಯ
ಪ್ರವರಜನಸಹಿತಾ ಮಹಾಧ್ವರ
ಭವನದಲಿ ಕುಳ್ಳಿರಲು ವಿಮಳ ಸದಸ್ಯರೆಂದೆನಿಸಿ
ಅವನಿಪತಿ ಕೈಕೊಂಡನಂದಾ
ಸವನ ದೀಕ್ಷೆಯನಖಿಳ ಪನ್ನಗ
ನಿವಹ ಬೆದರಲು ಹೋಮವನು ತೊಡಗಿದರು [75]ಋತ್ವಿಜರು[76] ೧೬
ಕರಿಯ [77]ಸೀರೆಯನುಟ್ಟು[78] ನೊಸಲಲಿ
ಕರಿಯ ತಿಲಕವನಿಟ್ಟು [79]ರೌದ್ರೋ
ತ್ಕರ[80] ಭಯಂಕರ ನಯನಬದ್ಧಭ್ರುಕುಟಿಭೀಷಣರು
ಕರೆದರುರಗವ್ರಾತವನು ಮೋ
ಹರಿ[81]ಸಿತಗ್ನಿ[82]ಜ್ವಾಲೆ ಗಗನಕೆ
ತರವಿಡಿದು ಕುಳ್ಳಿರ್ದು ವಿಪ್ರರು ಘೋರ ಮಾಂತ್ರಿಕರು ೧೭
*ಬಂದನಾ ಸಮಯದಲುದಂಕನು
ನೊಂದ ಮೃಗಪತಿಯಂತೆ ಕರುಣದ
ಕಂದು ಬಿಡದುದ್ದಂಡ ತಕ್ಷಕ ಮಡಿವ ತೆರನೆಂತೋ
ಇಂದು ನಾವದನೋಳ್ಪೆವೆಂದಾ
ಸಂದ ಶಿಷ್ಯವ್ರಜಸಹಿತಲಾ
ನಂದ ಮಿಗೆ ತಾನೈದಿ ಮಖಕನುಕೂಲನೆನಿಸಿದನು ೧೮
ಏನನೆಂಬೆನು [83]ಮುನಿಪ[84] ಮಂತ್ರಾ
ಧೀನವಲ್ಲಾ ಲೋಕ ವಿಪ್ರಮ
ಹಾನುಭಾವವನರಿವರಾರಾಕ್ಷಣದಲಹಿನಿಕರ
ಸ್ಥಾನ ಕಂಪಿತವಾಯ್ತು ಗತಿಯೆ
ನ್ನೇನು ಕೆಟ್ಟೆವೆನುತ್ತ[85]ಲೆಲ್ಲರು[86]
[87]ಮ್ಲಾನಮುಖರೊರಲುತ್ತ ಬಂದರು ಗಗನ ಮಂಡಲಕೆ[88] ೧೯
ಹಲವು ಸುತ್ತನು ಸುತ್ತಿ ತಕ್ಕೆಯ
ವಳಯದಲಿ ತಲೆಗುತ್ತಿ ಘೋಳೆಂ[89]ದಳುತ[90] ತಲೆ ಕೆಳಗಾಗಿ ಬೀಳು[91]ತ್ತಿರ್ದರ[92]ಗ್ನಿಯಲಿ
ಕೆಲರು ಕೆಲರನು ಹಿಡಿದು ಜೋಲುತ
ಕೆಲರು [93]ತಾಯ್ಮಕ್ಕಳನು ಕರೆ[94]ಕರೆ
ದಳುತ ಸಂಕುಲವಾಯ್ತು ಸರ್ಪವ್ರಾತವಭ್ರದಲಿ ೨೦
[1] ಯಜ್ಞ (ಭ) [2] ಯಜ್ಞ (ಭ)
* ಈ ಪದ್ಯವು ’ವಿ, ಮು’ ಪ್ರತಿಗಳಲ್ಲಿಲ್ಲ
[3] ಪನ್ನಗ (ಪ) [4] ಪನ್ನಗ (ಪ) [5] ಬಿಸಿ ಸುಯ್ದ || (ಪ) [6] ಬಿಸಿ ಸುಯ್ದ || (ಪ) [7] ವನು ಹಿಡಿದು (ಭ), ದಲಿ ತೀಡಿ (ಪ) [8] ವನು ಹಿಡಿದು (ಭ), ದಲಿ ತೀಡಿ (ಪ) [9] ಚಿತೆ ವಿಪ್ರನನು ಮಿಗೆ (ಭ) [10] ಚಿತೆ ವಿಪ್ರನನು ಮಿಗೆ (ಭ) [11] ದಾನದಲಿ ಹಗೆಯಾ | (ಪ) [12] ದಾನದಲಿ ಹಗೆಯಾ | (ಪ) [13] ನೆನುತವೆ ಕೋಪದಲಿ ಕಿಡಿ (ಪ) [14] ನೆನುತವೆ ಕೋಪದಲಿ ಕಿಡಿ (ಪ) [15] ಕುವಡೆ || (ವಿ, ಪ) [16] ಕುವಡೆ || (ವಿ, ಪ) [17] ಭುವನಕಿ (ಪ) [18] ಭುವನಕಿ (ಪ) [19] ನವನೀತ || (ಪ, ಭ) [20] ನವನೀತ || (ಪ, ಭ) [21] ವಾತಿನಲೇನಹುದು (ವಿ, ಮು) [22] ವಾತಿನಲೇನಹುದು (ವಿ, ಮು) [23] ಮಾಂತ್ರಿಕರುಳ್ಳಡೆ (ವಿ, ಮು). [24] ಮಾಂತ್ರಿಕರುಳ್ಳಡೆ (ವಿ, ಮು). [25] ವನೀ | ಶ್ವರಗೆ (ಪ) [26] ವನೀ | ಶ್ವರಗೆ (ಪ) [27] ವು (ಪ) [28] ವು (ಪ) [29] ಮಹಾಹಿ (ವಿ), ಮಹಾಗ್ನಿ (ಮು) [30] ಮಹಾಹಿ (ವಿ), ಮಹಾಗ್ನಿ (ಮು) [31] ಬಲ್ಲರೆ (ವಿ) [32] ಬಲ್ಲರೆ (ವಿ) [33] ಕರಿಸಿ (ಭ) [34] ಕರಿಸಿ (ಭ) [35] ದಾಗತೋದಯ (ವಿ, ಮು) [36] ದಾಗತೋದಯ (ವಿ, ಮು) [37] ಋತ್ವಿಕ್ (ವಿ, ಮು), ತದ್ವತ್ (ಭ) [38] ಋತ್ವಿಕ್ (ವಿ, ಮು), ತದ್ವತ್ (ಭ) [39] ಡದಿ (ವಿ) [40] ಡದಿ (ವಿ) [41] ತನ್ನಭಿ (ಪ) [42] ತನ್ನಭಿ (ಪ) [43] ಸಿದ (ಭ), ಸದ (ವಿ) [44] ಸಿದ (ಭ), ಸದ (ವಿ) [45] ವಿಸರ (ವಿ) [46] ವಿಸರ (ವಿ) [47] ವರ ಶಾಸ್ತ್ರ (ಪ) [48] ವರ ಶಾಸ್ತ್ರ (ಪ) [49] ದಂದದಿ (ವಿ) [50] ದಂದದಿ (ವಿ) [51] ಭಯಗೊಂಡು || (ವಿ, ಮು) [52] ಭಯಗೊಂಡು || (ವಿ, ಮು) [53] ದೆಂದುರೆ (ಪ) [54] ದೆಂದುರೆ (ಪ) [55] ನೃಪಸಭೆಯೊಳಾಘೋಷಿಸಿದನತಿ ಬಹಳ ರಭಸದಲಿ || (ವಿ) [56] ನೃಪಸಭೆಯೊಳಾಘೋಷಿಸಿದನತಿ ಬಹಳ ರಭಸದಲಿ || (ವಿ) [57] ಳದ (ವಿ) [58] ಳದ (ವಿ) [59] ರೆನಲ್ಕೆ (ವಿ) [60] ರೆನಲ್ಕೆ (ವಿ) [61] ಕೇಳುತ್ತ (ವಿ) [62] ಕೇಳುತ್ತ (ವಿ) [63] ಪಾಲನಾದ್ವಾರ್ಸ್ಥರನು ಕರೆದನು (ವಿ) [64] ಪಾಲನಾದ್ವಾರ್ಸ್ಥರನು ಕರೆದನು (ವಿ) [65] ಋತ್ವಿಗ್ | ವರ ಮಹಾಕರ್ಮಕ್ಕೆ (ವಿ, ಮು) [66] ಋತ್ವಿಗ್ | ವರ ಮಹಾಕರ್ಮಕ್ಕೆ (ವಿ, ಮು) [67] ಕೌಸ್ತುಭ (ಪ, ಭ) [68] ಕೌಸ್ತುಭ (ಪ, ಭ) [69] ನು ತಾಕೈ | (ವಿ, ಮು) [70] ನು ತಾಕೈ | (ವಿ, ಮು) [71] ನಾರದಮುನಿಪ ದತ್ತಾ | ತ್ರಯನು ವರ ದೇವಲನು ಚ್ಯವನನು ಕಣ್ವ ಸಂಭವರು || (ವಿ, ಮು) [72] ನಾರದಮುನಿಪ ದತ್ತಾ | ತ್ರಯನು ವರ ದೇವಲನು ಚ್ಯವನನು ಕಣ್ವ ಸಂಭವರು || (ವಿ, ಮು) [73] ಗಾಲವನು (ವಿ, ಮು) [74] ಗಾಲವನು (ವಿ, ಮು) [75] ತದ್ವಿಜರು || (ಭ) [76] ತದ್ವಿಜರು || (ಭ) [77] ವಸ್ತ್ರವ ಧರಿಸಿ (ವಿ, ಮು) [78] ವಸ್ತ್ರವ ಧರಿಸಿ (ವಿ, ಮು) [79] ರೌದ್ರದ | ವರ (ವಿ, ಮು) [80] ರೌದ್ರದ | ವರ (ವಿ, ಮು) [81] ಸೆ ವಹ್ನಿ (ವಿ, ಮು) [82] ಸೆ ವಹ್ನಿ (ವಿ, ಮು)* ಈ ಪದ್ಯವು ’ಪ’, ’ಭ’ ಪ್ರತಿಗಳಲ್ಲಿಲ್ಲ
[83] (ವಿ, ಮು) [84] (ವಿ, ಮು) [85] ಶೋಕಾ (ಭ, ವಿ) [86] ಶೋಕಾ (ಭ, ವಿ) [87] ಹೀನ ಮತಿಗಳು ಬಾಯ್ಬಿಡುತ ಬರುತಿರಲು ತವಕದಲಿ || (ಪ) [88] ಹೀನ ಮತಿಗಳು ಬಾಯ್ಬಿಡುತ ಬರುತಿರಲು ತವಕದಲಿ || (ಪ) [89] ದುಲಿದು (ವಿ) [90] ದುಲಿದು (ವಿ) [91] ತ್ತೇಳುತ (ವಿ) [92] ತ್ತೇಳುತ (ವಿ) [93] ತಾಯನು ಮಕ್ಕಳನು (ವಿ, ಮು) [94] ತಾಯನು ಮಕ್ಕಳನು (ವಿ, ಮು)
Leave A Comment