[ನಾದಸ್ಯ ಪ್ರಶಂಸಾ, ಉತ್ಪತ್ತಿಃ, ಲಕ್ಷಣಂ, ಭೇದಾಶ್ಚ]

೧೭     ಇದಾನೀಂ ಸಂಪ್ರವಕ್ಷ್ಯಾಮಿ ನಾದಲಕ್ಷಣಮುತ್ತಮಮ್ || ೧ ||

೧೮     ನ ನಾದೇನ ವಿನಾ ಗೀತಂ ನ ನಾದೇನ ವಿನಾ ಸ್ವರಾಃ |
ನ ನಾದೇನ ವಿನಾ ನೃತ್ತಂ ತಸ್ಮಾನ್ನಾದಾತ್ಮಕಂ ಜಗತ್‌ || ೨ ||

೧೯     ನಾದರೂಪಃ ಸ್ಮೃತೋ ಬ್ರಹ್ಮಾ ನಾದರೂಪೋ ಜನಾರ್ದನಃ |
ನಾದರೂಪಾ ಪರಾಶಕ್ತಿರ್ನಾದರೂಪೋ ಮಹೇಶ್ವರಃ || ೩ ||

೨೦     ಯದುಕ್ತಂ ಬ್ರಹ್ಮಣಃಸ್ಥಾನಂ ಬ್ರಹ್ಮಗ್ರಂಥಿಶ್ಚ ಯಃ ಸ್ಮೃತಃ |
ತನ್ಮಧ್ಯೇ ಸಂಸ್ತಿತಃ ಪ್ರಾಣಃ ಪ್ರಾಣಾದ್‌ವಹ್ನಿಸಮುದ್ಗಮಃ || ೪ ||

೨೧     ವಹ್ನಿಮಾರುತಸಂಯೋಗಾನ್ನಾದಃ ಸಮುಪಜಾಯತೇ |
ನಾದಾದುತ್ಪದ್ಯತೇ ಬಿಂದುರ್ನಾದಾತ್ ಸರ್ವಂ ಚ ವಾಙ್ಮಯಮ್‌ || ೫ ||

– ಇತಿ ಕೇಚಿತ್‌ ||

೨೨     ಕಂದಸ್ಥಾನಸಮುತ್ಥೋ ಹಿ ಸಮೀರಃ ಸಂಚರನ್ನಧಃ |
ಊರ್ಧ್ವಂ ಚ ಕುರುತೇ ಸರ್ವಾ ನಾದಪದ್ಧತಿಮುದ್ಧತಾಮ್‌ || ೬ ||

– ಇತ್ಯನ್ಯೇ ವದಂತಿ ||

೨೩     ನಕಾರಃ ಪ್ರಾಣ ಇತ್ಯಾಹುರ್ದಕಾರಶ್ಚಾನಲೋ ಮತಃ |
ನಾದಸ್ಯ ದ್ವಿಪದಾರ್ಥೋsಯಂ ಸಮಿಚೀನೋ ಮಯೋದಿತಃ || ೭ ||

—

ಪಾಠವಿಮರ್ಶೆ : ೧೬ ಅಆ, ಇ, ಊ ೧೯ ಅ ೨೦ಈ ೨೧ಇ, ಈ ೨೨ಅ ಅ-ಈ, ಇಈ ೨೩ ಅ, ಇ

—-

೧೬ ಆಲಾಪವೇ ಮೊದಲಾದುದು ಇಲ್ಲದಿರುವುದು ದೇಶೀ ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಈ ದೇಶೀಯು ಈ ಪ್ರಕಾರವಾಗಿದೆಯೆಂದು ಹಾಡಿನ ವಿದ್ವಾಂಸರು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಹೀಗೆ ದೇಶೀಯ ಉತ್ಪತ್ತಿ ಮತ್ತು ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ನಾನು ಹೇಳಿದ್ದೇನೆ. ೧೬

ಹೀಗೆ ದೇಶಿಯ ಲಕ್ಷಣ[ವು ಮುಗಿಯಿತು.]

 

[ii ನಾದಪ್ರಕರಣ]

[ನಾದದ ಪ್ರಶಂಸೆ, ಹುಟ್ಟು, ಲಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಭೇದಗಳು]

೧೭ ಈಗ ನಾದದ ಶ್ರೇಷ್ಠ(=ಮುಖ್ಯ)ವಾದ ಲಕ್ಷಣವನ್ನು ನಿರೂಪಿಸುತ್ತೇನೆ.                                                        ೧

೧೮ ನಾದವಿಲ್ಲದೆ ಗೀತವಿಲ್ಲ, ನಾದವಿಲ್ಲದೆ ಸ್ವರಗಳಿಲ್ಲ, ನಾದವಿಲ್ಲದೆ ನೃತ್ತವಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ ಜಗತ್ತು ನಾದಮಯವಾಗಿದೆ.         ೨

೧೯ ಬ್ರಹ್ಮನು ನಾದದ ರೂಪವುಳ್ಳವನೆಂದು ಸಮ್ಮತಿಸಿದೆ; ಜನಾರ್ದನನು ನಾದದ ರೂಪವುಳ್ಳವನು; ಪರಾಶಕ್ತಿಯು ನಾದರೂಪಳು; ಮಹೇಶ್ವರನೂ ನಾದರೂಪನೇ.                                                                                                                                  ೩

೨೦ ಯಾವುದು ಬ್ರಹ್ಮನ [ಆವಾಸ] ಸ್ಥಾನವೆಂದು ಹೇಳಿದೆಯೋ ಯಾವದು ಬ್ರಹ್ಮಗ್ರಂಥಿ (=ಬ್ರಹ್ಮಗಂಟು)ಯೆಂದು ಸಮ್ಮತಿಸಿದೆಯೋ ಅದರ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಣ[ವಾಯು] ವು ನೆಲೆಸಿದೆ. ಪ್ರಾಣದಿಂದ ಅಗ್ನಿಯ ಉದಯಿಸುತ್ತದೆ.                                            ೪

೨೧ ಅಗ್ನಿ [ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣ] ವಾಯುಗಳು ಒಂದನ್ನೊಂದು ಕೂಡಿಕೊಳ್ಳುವುದರಿಂದ ನಾದವು ಹುಟ್ಟುತ್ತದೆ. ನಾದದಿಂದ ಬಿಂದುವು ಉತ್ಪತ್ತಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ನಾದದಿಂದ ಎಲ್ಲಾ ಭಾಷೆಗಳೂ (ಉಂಟಾಗುತ್ತವೆ).                                                        ೫

– ಹೀಗೆಂದು ಕೆಲವರು (ಹೇಳುತ್ತಾರೆ).

೨೨ ‘[ಹೊಕ್ಕಳು] ಗೆಡ್ಡೆಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿ [ಪ್ರಾಣ] ವಾಯುವು ಕೆಳಗೂ ಮೇಲೂ ಚಲಿಸಿ ಸಮಸ್ತವಾದ, ಭವ್ಯವಾದ, <ಉದ್ಧತ> ನಾದಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ’                                                                                                                           ೬

– ಹೀಗೆಂದು ಬೇರೆಯವರೆನ್ನುತ್ತಾರೆ.

೨೩ ‘ನ’ ಎಂಬ ವರ್ಣವು ಪ್ರಾಣ [ವಾಯುವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ] ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ‘ದ’ ಎಂಬ ವರ್ಣವು ಅಗ್ನಿ[ಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ] ಎಂದು ಸಮ್ಮತಿಸಿದೆ. ನಾದವೆಂಬ ಪದದ ಸುಸಂಗತವಾದ ಈ ಎರಡು (ಭಾಗದ) ಅರ್ಥವನ್ನು ನಾನು ಹೇಳಿದ್ದೇನೆ.                                   ೭

____

೨೪     ನಾದೋsಯಂ ನದತೇರ್ಧಾತೋಃ ಸ ಚ ಪಂಚವಿಧೋ ಭವೇತ್‌ |
ಸೂಕ್ಷ್ಮಶ್ಚೈವಾತಿಸೂಕ್ಷ್ಮಶ್ಚ ವ್ಯಕ್ತೋsವ್ಯಕ್ತಶ್ಚ ಕೃತ್ರಿಮಃ || ೮ ||

೨೫     ಸೂಕ್ಷ್ಮೋ ನಾದೋ ಗುಹಾವಾಸೀ ಹೃದಯೇ ಚಾತಿಸೂಕ್ಷ್ಮಕಃ |
ಕಂಠಮಧ್ಯೇ ಸ್ಥಿತೋ ವ್ಯಕ್ತಶ್ಚಾವ್ಯಕ್ತಸ್ತಾಲುದೇಶಕೇ || ೯ ||

೨೬     ಕೃತ್ರಿಮೋ ಮುಖದೇಶೇ ತು ಜ್ಞೇಯಃ ಪಂಚವಿಧೋ ಬುಧೈಃ |
ಇತಿ ತಾವನ್ಮಯಾ ಪ್ರೋಕ್ತಾ ನಾದೋತ್ಪತ್ತಿರ್ಮನೋಹರಾ || ೧೦ ||

 || ಇತಿ ನಾದೋತ್ಪತ್ತಿಃ ||