[i ಕಾಂಬೋಜಾ]

೮೩೫   ಧೈವತಾದ್ಯಂತಸಂಯುಕ್ತಾ ಕಾಂಬೋಜಾ ಪೂರ್ಣಸುಸ್ವರಾ |
ಷಡ್ಜಧೈವತಸಂವಾದಃ ಪಂಚಮರ್ಷಭಯೋಸ್ತಥಾ |
ಏಷಾ ಭಾಷಾ ತು ದೇಶಾಖ್ಯಾ ಪ್ರಥಮಾ ಕಕುಭೋದ್ಭವಾ                                                          || ೭೨ ||

೮೩೬   ಉದಾಹರಣಂ – (ಅ) ಧಾಸಾಗಾಗಾ | (ಆ) ಮಾಗಾರೀಸಾಸಾಸನಿಸಾಸಾ | (ಇ) ಧಾಪಾಪಾ | (ಈ) ಧಾಮಾಸಾಸರಿಗಾ ಮಾಗಾರೀಸಾಸಾ ಸನಿಧಾಧಾ ಪಾಪಾಮಧಾ ನಿರಿಸನಿಧಾಧಾ | (ಕಾಂಬೋಜಾ | )                                                                       27

[ii ಮಧ್ಯಮಗ್ರಾಮಿಕಾ]

೮೩೭   ಮಧ್ಯಮಾಂಶಾ ಧೈವತಾಂತಾ ಪೂರ್ಣಾ ಮಧ್ಯಮಗ್ರಾಮಿಕಾ |
ಪರಸ್ಪರಂ ತು ದೃಶ್ಯೇತೇ ಸಹಿತಾವೃಷಭಧೈವತೌ |

—

ಪಾಠವಿಮರ್ಶೆ : ೮೩೨ಆ, ಉ,ಊ ೮೩೪ಅ ೮೩೫ಅ ೮೩೭ಇ, ಇಈ

—-

[III ಈಗ ಕಕುಭದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿರುವ ಭಾಷಾಗಳ ಲಕ್ಷಣಗಳು]

[i ಕಾಂಬೋಜಾ]

೮೩೫   ಕಾಂಬೋಜಾ ರಾಗವು ಧೈವತವನ್ನು ಗ್ರಹ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಸವಾಗಿ ಪಡೆದಿದ್ದು ಸುಸ್ವರಗಳಿಂದ (ಸಂ)ಪೂರ್ಣವಾಗಿದೆ. (ಅದರಲ್ಲಿ) ಷಡ್ಜಧೈವತಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಹಾಗೆಯೇ ಪಂಚಮ ರಿಷಭಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಸಂವಾದ (=ಪರಸ್ಪರಸಂಚಾರ)ವಿದೆ. ಈ ಭಾಷಾರಾಗವು (ಕಾಂಬೋಜವೆಂಬ) ದೇಶದ ಹೆಸರಿನದು; ಕಕುಭದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿರುವ ಮೊದಲನೆಯ (ಭಾಷಾ) ರಾಗ.                                                 ೭೨

೮೩೬   ಉದಾಹರಣೆ – (ಅ) ಧಾಸಾಗಾಗಾ | (ಆ) ಮಾಗಾರೀಸಾಸಾಸನಿಸಾಸಾ| (ಇ) ಧಾಪಾಪಾ | (ಈ) ಧಾಮಾಸಾರಿಗಾ ಮಾಗಾರೀಸಾಸಾ ಸನಿಧಾಧಾ ಪಾಪಾಮಧಾ ನಿರಿಸನಿಧಾಧಾ | (ಕಾಂಬೋಜಾ)                                                                                        27

[ii ಮಧ್ಯಮಗ್ರಾಮಿಕಾ]

೮೩೭   ಮಧ್ಯಮಗ್ರಾಮಿಕಾರಾಗವು ಮಧ್ಯಮವನ್ನು ಅಂಶವಾಗಿಯೂ ಧೈವತವನ್ನು ನ್ಯಾಸವಾಗಿಯೂ ಹೊಂದಿದೆ. (ಸಂ)ಪೂರ್ಣ (ರಾಗ); ರಿಷಭಧೈವತಗಳು ಪರಸ್ಪರವಾಗಿ ಒಡಗೂಡಿರುವುದು

____

ಏಷಾ ಭಾಷಾ ಚ ಸಂಕೀರ್ಣಾ ರಮ್ಯಾ ಕಕುಭಸಂಭವಾ                                                                          || ೭೩ ||

೮೩೮   ಉದಾಹರಣಂ – (ಅ) ಮಾಮಾ | (ಆ) ಗರಿಧಾಸಾರೀಸಾಮಾ | (ಇ) ನಿಗರಿ ಸನಿಸಾನಿಧಾ | (ಈ) ಸಾಧಾಸಾಧನಿರಿಸಾ | (ಉ) ಧನಿರಿರಿ | (ಊ) ಮಾಪಾಪಮಾಗಾ | (ಋ) ರಿರಿರಿರಿ | (ೠ) ಗಾಮ | (ಎ) ಗಾಮ | (ಏ) ಧಾಧಾಮಾಪಾ ಮಾಗಾರೀಸಾಸಾಧಾ ಧಧಧ | (ಮಧ್ಯಮಗ್ರಾಮಿಕಾ)     28

[iii ಸಾತವಾಹಿನೀ]

೮೩೯   ಋಷಭಾಂಶಾ ಧೈವತಾಂತಾ ವಿಜ್ಞೇಯಾ ಸಾತವಾಹನೀ |
ಪರಸ್ಪರಂ ತು ದೃಶ್ಯೇತೇ ಸಂಗತೌ ಮಧ್ಯಮರ್ಷಭೌ |
ಸಪ್ತಮಂ ಬಹುಮಿಚ್ಛಂತಿ ಕೇಚಿತ್ ತೇನೈವ ದುರ್ಬಲಮ್                                                          || ೭೪ ||

೮೪೦   ಉದಾಹರಣಂ – (ಅ) [ರಿರಿ]ಗಧರಿರಿಮಾ | (ಆ) ಮಾಮಾನಿಮಾಧಾಧಾಧಾಧಾ | (ಇ) ಪಮಪಮಮರಿಮಮಾಸರಿ | (ಈ) ಮಾಮಪಪಾಮಪಪಾಪಾಪಾಪಮರಿ ಮರಿಮಾಮಾಸರಿ | (ಉ) ಪಾಪಪಸಸಾನಿ | (ಊ) ಧಾಧಾರಿ | (ಋ) ಸಾಸಾಸಾ ಸಾರೀಮನಿಧಾಧಾಧಾ ಪಧಾಸಾಧಪಾಧಾಪಮಪಾಪಾಮರಿಮಾಮಾಸಾರಿ ಮಾಪಾ ಪಾಮಾಸಾನಿಧಾಧಾ | (ಸಾತವಾಹಿನೀ)                       29

[iv ಭೋಗವರ್ಧನೀ]                                                                                                 

೮೪೧   ಮಧ್ಯಮಾಂಶಾ ನಿಷಾದಾಂತಾ ಋಷಭೇಣ ತು ದುರ್ಬಲಾ |
ಸಂಗತಿರ್ದೃಶ್ಯತೇಯತ್ರ ದ್ವಿಶ್ರುತ್ಯೋಃ ಪಂಚಮಸ್ಯ ಚ |
ಭಾಷೇಯಂ ಷಾಡವಾ ಜ್ಞೇಯಾ ಕಕುಭೇ ಭೋಗವರ್ಧನೀ                                                            || ೭೫ ||

೮೪೨   ಉದಾಹರಣಂ – (ಅ)[ಮಾಮಾ] ನಿನೀ | (ಆ) ಗಗಮಾ | (ಇ) ಪಾಮಾಪಮಾ | (ಈ) ಧಾಧಾ | (ಉ) ಸನಿಸನಿ | (ಊ) ಧಪಧಾಧಪಮಾಪಾಮ | (ಋ) ಗಗಗಗ | (ೠ) ಮಪಧಾಧಾನೀ | (ಎ) ಸಸಸಸ | (ಏ) ಮಾಗಸಾನಿಧಾಧಾ [ನೀ] | (ಭೋಗವರ್ಧೀನೀ)             30

__

ಪಾಠವಿಮರ್ಶೆ : ೮೩೯ ಆ,ಈ,ಉ ೮೪೧ ಅಆ

—-

ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಕಕುಭದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ್ದು ಮನಸ್ಸನ್ನು ರಮಿಸುವ ಈ ಭಾಷಾರಾಗವು ಸಂಕೀರ್ಣಾ ವರ್ಗದ್ದು.        ೭೩

೮೩೮   ಉದಾಹರಣೆ- (ಅ) ಮಾಮಾ(ಆ) ಗರಿದಾಸಾರೀಸಾಮಾ | (ಇ) ನಿಗರಿಸನಿಸಾನಿಧಾ | (ಈ) ಸಾಧಾಸಾಧನಿರಿಸಾ | (ಉ) ಧನಿರಿರಿ | (ಊ) ಮಾಪಾಪಮಾಗಾ | (ಋ) ರಿರಿರಿರಿ | (ೠ) ಗಾಮ | (ಎ) ಗಾಮ | (ಏ) ಧಾಧಾಮಾಪಾಮಾಗಾರೀಸಾಸಾಧಾ ಧಧಧ | (ಮಧ್ಯಮ ಗ್ರಾಮಿಕಾ)     28

[iii ಸಾತವಾಹಿನೀ]

೮೩೯   ಸಾತವಾಹಿನೀ ರಾಗವು ರಿಷಭವನ್ನು ಅಂಶವಾಗಿಯೂ ಧೈವತವನ್ನು ನ್ಯಾಸವಾಗಿಯೂ ಪಡೆದಿದೆಯೆಂದು ತಿಳಿಯಬೇಕು. ಮಧ್ಯಮರಿಷಭಗಳು ಪರಸ್ಪರ ಸಂಗದಲ್ಲಿರುವುದು ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಏಳನೆಯ ಸ್ವರ(=ನಿಷಾದ)ದಲ್ಲಿ ಬಹುತ್ವವನ್ನು ಕೆಲವರೂ ಅದರಲ್ಲೇ ದುರ್ಬಲತೆಯನ್ನು (ಬೇರೆಯವರೂ) ಅಪೇಕ್ಷಿಸುತ್ತಾರೆ.                                                                                                       ೭೪

೮೪೦   ಉದಾಹರಣೆ – (ಅ) [ರಿರಿ]ಗಧರಿರಿಮಾ | (ಆ) ಮಾಮಾನಿಮಾಧಾಧಾಧಾಧಾ | (ಇ) ಪಮಪಮಮರಿಮಮಾಸರಿ | (ಈ) ಮಾಮಪಪಾಮಪಪಾಪಾಪಾಪಮರಿಮರಿಮಾಮಾಸರಿ | (ಉ) ಪಾಪಪಸಸಾನಿ | (ಊ) ಧಾಧಾರಿ | (ಋ) ಸಾಸಾಸಾಸಾರೀಮನಿಧಾಧಾಧಾ ಪಧಾಸಾಧಪಾಧಾಪಮಪಾಪಾಮರಿಮಾಮಾಸಾರಿ ಮಾಪಾಪಾಮಾಸಾನಿಧಾಧಾ | (ಸಾತವಾಹಿನೀ)                        29

[i ಭೋಗವರ್ಧನೀ]

೮೪೧   ಭೋಗವರ್ಧನಿಯು ಮಧ್ಯಮವನ್ನು ಅಂಶವಾಗಿಯೂ ನಿಷಾದವನ್ನು ನ್ಯಾಸವಾಗಿಯೂ ಹೊಂದಿದೆ; ರಿಷಭದಿಂದ (ಇದು) ದುರ್ಬಲವಾಗಿದೆ; ಎರಡು ಶ್ರುತಿಗಳನ್ನುಳ್ಳ (=ನಿಷಾದಗಾಂಧಾರ) ಸ್ವರಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಪಂಚಮದಲ್ಲಿಯೂ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಗವಿದೆ. ಕಕುಭದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿರುವ ಈ ಭಾಷಾರಾಗವು ಷಾಡವೆಂದು ತಿಳಿಯಬೇಕು.                                                                                             ೭೫

೮೪೨   ಉದಾಹರಣೆ – (ಅ) [ಮಾಮಾ]ನಿನೀ | (ಆ) ಗಗಮಾ | (ಇ) ಪಾಮಾಪಮಾ | (ಈ) ಧಾಧಾ| (ಉ) ಸನಿಸನಿ | (ಊ) ಧಪಧಾಧಪಮಾಪಾಮ | (ಋ) ಗಗಗಗ | (ೠ) ಮಪಧಾಧಾನೀ | (ಎ) ಸಸಸಸ | (ಏ) ಮಾಗಸಾನಿಧಾಧಾ)ನೀ) | (ಭೋಗವರ್ಧಿನೀ)               30

____

[v ಮಧುಕರೀ]

೮೪೩   ಪಂಚಮಂಶಾ ತೇನ ಬಹುಲಾ ಧಾಂತಾ ಮಧುಕರೀ ಶುಭಾ |
ಪರಸ್ಪರಂ ತು ಸಂವಾದೋ ಗಾಂಧಾರಪಂಚಮಸ್ಯ ಹಿ                                                               || ೭೬ ||

೮೪೪   ಧೈವತಸ್ಯ ನಿಷಾದಸ್ಯ ಸಂಯೋಗೋ ದೃಶ್ಯತೇ ಯತಃ |
ಏಷಾ ಪೂರ್ಣಾ ಚ ಸಂಕೀರ್ಣಾ ಭಾಷಾ ಕಕುಭಸಂಭವಾ                                                               || ೭೭ ||

೮೪೫   ಉದಾಹರಣಂ – (ಅ) [ಪಾಪಾ] ನಿನಿನಿನಿಪಧಪಾ ಧನಿಸಾಸನಿಸನಿ ಸಪಧಾನಿಧಾಧಪಾ ಧರಿಸಾಸಾಗರಿಸಸಮ | (ಆ) ಗರಿಸಾನಿನಿನಿಧಪಾಪಾಸಾಗಾ | (ಇ) ಪಾಪಾಮಧಾ | (ಈ) ಮಾಧಾಧಾಮಾ | (ಉ) ನೀಸಾಸಾಧಾಧಾ | (ಮಧುಕರೀ)                                           31

[vi ಶಕಮಿಶ್ರಿತಾ]

೮೪೬   ನಿಷಾದಾಂಶಾ ತು ಷಡ್ಜಾಂತಾ [ನಿಷಾದಗ್ರಹಸಂಯುತಾ] |
[ಭಾಷಾ] ಋಷಭಹೀನಾ ತು ವಿಜ್ಞೇಯಾ ಶಕಮಿಶ್ರಿತಾ                                                                 || ೭೮ ||

೮೪೭   ನಿಷಾದಪಂಚಮಾನಾಂ ತು ಸಂವಾದಃ ಸ್ಯಾತ್ತು ಧೈವತೇ |
ಮಜು(!-ಧು) ವತ್ಯಂಶಜಾ ಛಾಯಾ ಛಾಯಾ ಶಕವಿಮಿಶ್ರಿತಾ                                                       || ೭೯ ||

೮೪೮   ಉದಾಹರಣಂ – (ಅ) ನೀಸಾನಿಗಾಧಮಾಗಾರಿರಿನಿ ನಿನಿಸಾಧಾಧಾನಿಧಾಗಮಾ ಮಾಮಪಾಸಾ ಸನಿಸಾಸಾಧಾಧಾಮನೀಧಾಧಾಮಾನೀಧಾಪಾಮಾಧಾನೀ ಸಾಸಾಸಾಸಾ ನೀಸಾಸಾಸಾರಿಗಾರಿಸಾ ನೀಸಾನೀಸಾನಿಧಾಧಾಮಾಸಾನೀ ಮಗಾರೀರಿ | (ಶಕಮಿಶ್ರಿತಾ)                                                                                                                                 32

[vii. ಭಿನ್ನಪಂಚಮೀ]

೮೪೯   ಧೈವತಾಂಶಾ ಧೈವತಾಂತಾ ವಿಜ್ಞೇಯಾ ಭಿನ್ನಪಂಚಮೀ |
ನಿಷಾದಃ ಕಾಕಾಲೀ ಭೂಯೋ ಧೈವತೇನ ವಿಮಿಶ್ರಿತಃ                                                                  || ೮೦ ||

೮೫೦   ಸಂಯೋಗೋ ದೃಶ್ಯತೇ ಯತ್ರ ಕಾಕಲ್ಯಾ ಧೈವತಸ್ಯ ಚ |
ಪಂಚಮರ್ಷಭಸಂವಾದೋ ಯತ್ರೈವ ಸಂಪ್ರಯೋಜಯೇತ್ |
ಸಾಧಾರಣಕೃತಾ ಹ್ಯೇಷಾ ಪೂರ್ಣಾ ಛಾಯಾ ಸಕಾಕಲೀ
(ಪ್ರಾಯಾ ಚ ಕಾಕಲೀ?) || ೮೧ ||

—

ಪಾಠವಿಮರ್ಶೆ: ೮೪೩ಆ, ಈ ೮೪೪ಅ,ಇಈ ೮೪೬ಆ,ಇ,ಈ ೮೪೯ಅ ೮೫೦ಆ, ಊ

—-

[v ಮಧುಕರೀ]

೮೪೩   ಶುಭಪ್ರದವಾದ ಮಧುಕರೀರಾಗವು ಪಂಚಮವನ್ನು ಅಂಶವಾಗಿಯೂ ಅದನ್ನೇ ಬಹುಲ(ಸ್ವರ)ವಾಗಿಯೂ, ಧೈವತವನ್ನು ನ್ಯಾಸವಾಗಿಯೂ ಹೊಂದಿದೆ ; ಗಾಂಧಾರ ಪಂಚಮಗಳಲ್ಲಿ ಪರಸ್ಪರ ಸಂವಾದವಿದೆ. (=ಸಂಗತಿಯಿದೆ).೭೬

೮೪೪   (ಇದರಲ್ಲಿ) ಧೈವತದ ಹಾಗೂ ನಿಷಾದದ (ಪರಸ್ಪರ) ಸೇರುವಿಕೆಯು ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಕಕಂಭದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿರುವ ಈ ಭಾಷಾರಾಗವು (ಸಂ)ಪೂರ್ಣ ಮತ್ತು ಸಂಕೀರ್ಣಾವರ್ಗದ್ದು.                                                                                            ೭೭

೮೪೫   ಉದಾಹರಣೆ – (ಅ) [ಪಾಪಾ]ನಿನಿನಿನಿಪಧಪಾ ಧನಿಸಾಸನಿಸನಿ ಸಪಧಾನಿ ಧಾಧಪಾಧರಿಸಾಸಾಗರಿಸಸಮ | (ಆ) ಗರಿಸಾನಿನಿನಿಧಪಾಪಾಸಾಗಾ | (ಇ) ಪಾಪಾಮಾಧಾ | (ಈ) ಮಾಧಾಧಾಮಾ | (ಉ) ನೀಸಾಸಾಧಾಧಾ | (ಮಧುಕರೀ)                                      31

[vi ಶಕಮಿಶ್ರಿತಾ]

೮೪೬   ಶಕಮಿಶ್ರಿತಾರಾಗವು ನಿಷಾದವನ್ನು ಅಂಶವಾಗಿಯೂ [ಮತ್ತು ಗ್ರಹವಾಗಿಯೂ] ಷಡ್ಜವನ್ನು ನ್ಯಾಸವಾಗಿಯೂ ಪಡೆದಿದೆ, ರಿಷಭವನ್ನು ಬಿಟ್ಟಿದೆ ಎಂದು ತಿಳಿಯಬೇಕು.                                                                                                             ೭೮

೮೪೭   ನಿಷಾದಪಂಚಮಗಳಿಗೆ ಧೈವತದೂಡನೆ ಸಂವಾದ(=ಪರಸ್ಪರಗಮನ)ವಿದೆ. ಮಜು(!ಮಧು-) ವತೀ ಅಂಶ [=ಅಂಶಸ್ವರ? ಭಾಗ?]ದಿಂದ ಹುಟ್ಟಿರುವ ಛಾಯೆಯಿಂದ ಶಕಮಿಶ್ರಿತಾ ಭಾಷಾರಾಗವು ಛಾಯಾ[ಮಾತ್ರಾಶ್ರಯಾ] ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದೆ.                      ೭೯

೮೪೮   ಉದಾಹರಣೆ – (ಅ) ನೀಸಾನಿಗಾಧಮಾಗಾರಿರಿನಿ ನಿನಿಸಾಧಾಧಾನಿಧಾಗಮಾ ಮಾಮಪಾಸಾ ಸನಿಸಾಸಾಧಾಧಾಮನೀಧಾಧಾಮನೀಧಾಪಾಮಾಧಾನೀಸಾಸಾಸಾಸಾ ನೀಸಾಸಾಸಾರಿಗಾರಿಸಾ ನೀಸಾನೀಸಾನಿಧಾಧಾಮಾಸಾನೀಮಾಗಾರೀರಿ | (ಶಕಮಿಶ್ರಿತಾ)                                                                                                                                 32

[vii. ಭಿನ್ನಪಂಚಮೀ]

೮೪೯   ಭಿನ್ನಪಂಚಮಿ ಧೈವತವನ್ನು ಅಂಶವಾಗಿಯೂ ನ್ಯಾಸವಾಗಿಯೂ ಪಡೆದಿದೆಯೆಂದು ತಿಳಿಯಬೇಕು. ನಿಷಾದವು ಕಾಕಲಿಯಾಗಿದ್ದು ಧೈವತದೊಡನೆ ವಿಫುಲವಾಗಿ ಬೆರೆಯುತ್ತದೆ.                                                                                           ೮೦

೮೫೦   ಇದರಲ್ಲಿ ಕಾಕಲಿಯ ಮತ್ತು ಧೈವತದ ಸೇರುವಿಕೆಯು ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಪಂಚಮರಿಷಭಗಳ ಸಂವಾದ (=ಸಂಗತಿ)ವನ್ನು ಯೋಜಿಸಬೇಕು. ಕಾಕಲೀಸಹಿತವಾದುದರಿಂದ ಸಾಧಾರಣವನ್ನಾಗಿಸಿದೆಯೆಂದೂ, ಇದು (ಸಂ)ಪೂರ್ಣ ರಾಗವೆಂದೂ ಛಾಯಾ(ಮಾತ್ರಾಶ್ರಯ ಭಾಷಾರಾಗ) (ಕಾಕಲಿನಿಷಾದವು ಬಹುಲ?)ಎಂದೂ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು.                                                        ೮೧

____

೮೫೧   ಉದಾಹರಣಂ – (ಅ) ಧನಿಧಾಧಾ ನಿಧಾಪಾಪಾಮರಿಪಾಪಾಪಪಮಾಧಾಧಾ ಪಾ ಸಾಮನಿಸಾಸನಿರಿರಿಸಾರೀ | (ಆ) ಧಾಧಾ | (ಇ) ಪರಿಮಾಪಾಪಾ | (ಈ) ಪಮ ಧಾಧಾಮಾನೀಧಾಪಾಪಾಪರೀಧಾ ಪಾಪಾಪಾಧಾಧಾಸನಿಧಾ | (ಭಿನ್ನಪಂಚಮೀ)       33

೮೫೨   ಏತಾ ಭಾಷಾಃ ಸಮುದ್ಧಿಷ್ಟಾಃ [ಸಪ್ತ ವೈ ಕಕುಭಸ್ಯ ಚ|]                                                         || ೮೨ ||