[i ವೇಸರಿ]

೮೫೩   ಷಡ್ಜಾಂಶನ್ಯಾಸಸಂಯುಕ್ತಾ ಧೈವತೇನ ಚ ದುರ್ಬಲಾ |
ಷಡ್ಜಗಾಂಧಾರಸಂಚಾರಸ್ತತ್ರ ಯೋಜ್ಯಃ ಪ್ರಯೋಕ್ಷೃಭಿಃ |
ಗಾಂಧಾರಸ್ಯ ಪ್ರಯೋಗೇಣ ಭಾಷೇಯಂ ಸ್ಯಾದ್ ಹಿ ವೇಸರೀ                                                    || ೮೩ ||

೮೫೪   ಉದಾಹರಣಂ – (ಅ) ಸಾಸಾಗಾಸಾಸನಿಪನಿ | (ಆ) ಮಾಧಾಮಾಗಾಸಮಾಸಾಸಾಸಾ | (ಇ) ಸಮಗಾಸಪಮರಿಗಾಸಾ ನಿನಿಮಾಸಾಗಾಸಾಸಾ | (ಈ) ಧನಿಪಾಪಾಪನಿಸಾಸಾ | (ವೇಸರೀ)                                                                                                34

[ii ಪ್ರಥಮಮಂಜರೀ]

೮೫೫   ಪಂಚಮಾಂಶರ್ಷಭಹೀನಾ ಷಡ್ಜಾಂತಾ ಷಾಡವಾ ಭವೇತ್ |
ಷಡ್ಜಪಂಚಮಸಂವಾದೋ ದ್ವಿಶ್ರುತೀನಾಂ ತಥೈವ ಚ |
ಭಾಷಾ ಹಿಂದೋಲಕೇ ಹ್ಯೇಷಾ ಕಥಿತಾ ಪ್ರಥಮಮಂಜರೀ                                                        || ೮೪ ||

೮೫೬   ಉದಾಹರಣಂ – (ಅ) ಪಾಪಾಪಾಪಾಧಮಪಾನೀಸಾ ಪಂಚಮಪಾಧನಿ ಧಾಸಾ ಸಾಪಾಪಾನಿಸಾಸಾಸಾ ಗಾಸಾಪಾಗಾಮಾನಿಸನಿ ಪಾಪಾನಿಸಾ ಗಾನಿಸಾನಿಸಾಸಾ | (ಪ್ರಥಮಮಂಜರೀ)                                                                                                 35

[iii. ಛೇವಾಟೀ]                                                                                                     

೮೫೭   ಷಡ್ಜಾಂಶನ್ಯಾಸಸಂಯುಕ್ತಾ ಸಂಪೂರ್ಣಾ ಧೇನ ದುರ್ಬಲಾ |
ಸಂವಾದಶ್ಚೈವ ಕರ್ತವ್ಯಃ ಷಡ್ಜಮಧ್ಯಮಯೋಸ್ತಥಾ |
ಷಡ್ಜಗಾಂಧಾರಯೋರ್ನಿತ್ಯಂ ಛೇವಾಟೀ ಸಂಪ್ರಕೀರ್ತಿತಾ                                                          || ೮೫ ||

—

ಪಾಠವಿಮರ್ಶೆ : ೮೫೨ಅ ೮೫೩ಈ,ಊ ೮೫೫ಅ ಊ ೮೫೭ಆ

—-

೮೫೧   ಉದಾಹರಣೆ – (ಅ) ಧನಿಧಾಧಾ | ನಿಧಾಪಾಪಾಮರಿಪಾಪಾಪಪಮಾಧಾಧಾ | ಪಾ ಸಾಮನಿಸಾಸನಿರಿರಿಸಾರೀ | (ಆ) ಧಾಧಾ | (ಇ)ಪರಿಮಾಪಾಪಾ | (ಈ) ಪಮಧಾಧಾಮಾನೀಧಾಪಾಪಾಪರೀಧಾ ಪಾಪಾಪಾಧಾಧಾಸನಿಧಾ | (ಭಿನ್ನಪಂಚಮೀ)   33

[IVಈಗ ಹಿಂದೋಲದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿರುವ ಭಾಷಾಗಳ ಲಕ್ಷಣಗಳು]

[i ವೇಸರೀ]

೮೫೩   ಅಂಶ, ನ್ಯಾಸವಾಗಿ ಷಡ್ಜದೊಡಗೂಡಿರುವ ವೇಸರೀಯಲ್ಲಿ ಧೈವತವು ದುರ್ಬಲವಾಗಿದೆ. ಗಾಯಕವಾದಕರು ಅದರಲ್ಲಿ ಷಡ್ಜಗಾಂಧಾರಗಳ (ಪರಸ್ಪರ)ಸಂಚಾರವನ್ನು ಯೋಜಿಸಬೇಕು. ಗಾಂಧಾರದ (ಬಹುಲ) ಪ್ರಯೋಗದಿಂದ ಈ ವೇಸರೀ ಭಾಷಾ ಆಗುತ್ತದೆ.         ೮೩

೮೫೪   ಉದಾಹರಣೆ – (ಅ) ಸಾಸಾಗಾಸಾಸನಿಪನಿ | (ಆ) ಮಾಧಾಮಾಗಾಸಮಾಸಾಸಾಸಾ | (ಇ) ಸಮಗಾಸಪಮರಿಗಾಸಾ ನಿನಿಮಾಸಾಗಾಸಾಸಾ | (ಈ) ಧನಿಪಾಪಾಪನಿಸಾಸಾ | (ವೇಸರೀ)                                                                                                34

[ii ಪ್ರಥಮಮಂಜರೀ]

೮೫೫   (ಪ್ರಥಮಮಂಜರಿಯು) ಪಂಚಮವನ್ನು ಅಂಶವಾಗಿಯೂ ಷಡ್ಜವನ್ನು ನ್ಯಾಸವಾಗಿಯೂ ಪಡೆದು, ರಿಷಭದ ಲೋಪವಿದ್ದು (ಅದರಿಂದ) ಷಾಡವವಾಗಿದೆ. (ಅದರಲ್ಲಿ) ಷಡ್ಜ ಪಂಚಮಗಳ ಸಂವಾದ(=ಪರಸ್ಪರ ಸಂಚಾರ)ವಿದೆ; ಎರಡು ಶ್ರುತಿಗಳನ್ನುಳ್ಳ (ಗಾಂಧಾರ ನಿಷಾದ) ಸ್ವರಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಹಾಗೆಯೇ (ಸಂವಾದವಿದೆ). ಈ ಪ್ರಥಮಮಂಜರಿಯು ಹಿಂದೋಲದ ಭಾಷಾ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ.       ೮೪

೮೫೬   ಉದಾಹರಣೆ – ಪಾಪಾಪಾಪಾಧಮಪಾನೀಸಾ ಪಂಚಮಪಾಧನಿ ಧಾಸಾಸಾಪಾಪಾನಿ ಸಾಸಾಸಾಗಾಸಾಪಾಗಾಮಾನಿಸನಿ ಪಾಪಾನಿಸಾ ಗಾನಿಸಾನಿಸಾಸಾ | (ಪ್ರಥಮಮಂಜರೀ)                                                                                                 35

[iii.ಛೇವಾಟಿ]

೮೫೭   ಅಂಶ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಸವಾಗಿ ಷಡ್ಜವನ್ನೊಡಗೂಡಿದ, ಸಂಪೂರ್ಣವಾದ, ಧೈವತದಿಂದ ದುರ್ಬಲವಾದ ರಾಗವು ಛೇವಾಟೀ ಎಂದು ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ಷಡ್ಜ ಮಧ್ಯಮಗಳ ನಡುವೆಯೂ ಹಾಗೆಯೇ ಷಡ್ಜಗಾಂಧಾರಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಯಾವಾಗಲೂ ಸಂವಾದ (=ಪರಸ್ಪರ ಸಂಚಾರ)ವನ್ನು ಪ್ರಯೋಗಿಸಬೇಕು.                                                                                                      ೮೫

____

೮೫೮   ಉದಾಹರಣಂ – (ಅ) ಸಾಪಾಸಾ | (ಆ) ಮಾಗಾಸಾಸಾ ಗಾಮನಿಮಾಪಾಮಾಸಾ ಸಾಮಾಮಾನೀಮಾಮಾನೀಮಾಮಾನೀಮಾಮಾಪಾಪಾಗಾಮಾ ಸಾಸಾಸಾಗಾಸಾನೀ | (ಇ) ಸಾಗಾಸಾನೀಸನಿಧಾಮಧಾಮಾಪಾಪಾ ಪಾಧಾಮಾಮಾಧಮಪಮಗರಿಸಾ ಸಾನೀನೀನೀಸಾಗಾರೀ ಮಾಮಾರೀನೀಸಾಸಾ | (ಛೇವಾಟೀ)                             36

[iv ಷಡ್ಜಮಧ್ಯಮಾ]

೮೫೯   ಷಡ್ಜಾಂಶಾ ಮಧ್ಯಮಾಂತಾ ಚ ನಿಷಾದರ್ಷಭದುರ್ಬಲಾ |
ಷಡ್ಜಮಧ್ಯಮಸಂವಾದಸ್ತಥಾ ಗಾಂಧಾರಪಂಚಮೇ                                                                || ೮೬ ||

೮೬೦   ಷಾಡವೌಡುವಿತಾ ಜ್ಞೇಯಾ ಪ್ರಕೃತ್ಯಾ ಷಡ್ಜಮಧ್ಯಮಾ |
ಏಷಾ ಭಾಷಾ ತು ಕಥಿತಾ ಕಿನ್ನರೈರಪಿ ಗೀಯತೇ                                                                   || ೮೭ ||

೮೬೧   ಉದಾಹರಣಂ = (ಅ) ಸಾಪಾಪಾಧಾಮಾಮಾ ಪಾಗಾಮಗಾಪಧಾಧಾಪಾಗಮಾ ಗಾಪಾಪಾಪಾಧಾಪಾಸಾಸಾಪಾಧಾಪಮಗಾಮಾಮಾ ಗಾಮಸಾಸಾಸಾಗಾಗಾಮಾ ಗಾಮಾಮಾ | ಷಡ್ಜ[ಮಧ್ಯಮಾ]                                                                     ೩೭

[v ಮಧುಕರೀ]

೮೬೨   ಮಧ್ಯಮಾಂಶಾ ತು ಷಡ್ಜಾಂತಾ ದುರ್ಬಲಾ ಪಂಚಮೇನ ತು |
ಧೈವತನಿಷಾದಬಾಹುಲ್ಯಂ ಷಡ್ಜಧೈವತಯೋಸ್ತಥಾ ||
ಭಾಷೇಯಂ ಷಾಡವಾ ಜ್ಞೇಯಾ ಪ್ರೇಂಖಕೇ ಮಧುರೀ ಭವೇತ್                                                   || ೮೮ ||

೬೩     ಉದಾಹರಣಂ – (ಅ) ಮಾಪಾಪಾಧಾಧಾಮಾಧನಿನಿಪಾಸನಿಧಸಾಸಾ ಮಾಪಾಧನಿಸನಿಸಾಸಾ ಮಾಪಾನಿಸಾರಿರೀಗಮಗಾರೀಸಾಸಾ ನಿಧಾಪಾಪಾಪಾಧನಿಧಾ ಸಾಸಾ ರಿರೀಮಮಾಗರಿಸಾಸಾ | (ಮಧು(ಕ)ರೀ)                                                        38

ಇತಿ ಹಿಂದೋಲಕೇ ಭಾಷಾ(:) ಸಮಾಪ್ತಾ(:)

—

—

ಪಾಠವಿಮರ್ಶೆ : ೮೫೯ಅ-ಊ ೮೫೯-೮೬೦ ೮೬೧ ೮೬೨ಆ, ಇಈ, ಊ ೮೬೪

—-

೮೫೮   ಉದಾಹರಣೆ – (ಅ) ಸಾಪಾಸಾ | (ಆ) ಮಾಗಾಸಾಸಾ ಗಾಮನಿಮಾಪಾಮಾಸಾ ಸಾಮಾಮಾನೀ ಮಾಮಾನೀಮಾಮಾನೀಮಾಮಾಪಾಪಾಗಾಮಾ ಸಾಸಾಸಾಗಾಸಾನೀ | (ಇ) ಸಾಗಾಸಾನೀಸನಿಧಾಮಧಾ ಮಾಪಾಪಾ ಪಾಧಾಮಾಮಾಧಮಪಮಗರಿಸಾ ಸಾನೀನೀನೀಸಾಗಾರೀ ಮಾಮಾರೀನೀಸಾಸಾ | (ಛೇವಾಟೀ)                             36

[iv ಷಡ್ಜಮಧ್ಯಮಾ]

೮೫೯   (ಷಡ್ಜಮಧ್ಯಮಾ ರಾಗವು) ಷಡ್ಜವನ್ನು ಅಂಶವಾಗಿಯೂ ಮಧ್ಯಮವನ್ನು ನ್ಯಾಸವಾಗಿಯೂ ನಿಷಾದರಿಷಭಗಳನ್ನು ದುರ್ಬಲವಾಗಿಯೂ ಪಡೆದಿದೆ. (ಅದರ) ಷಡ್ಜ-ಮಧ್ಯಮಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಗಾಂಧಾರ-ಪಂಚಮಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಸಂವಾದ (=ಪರಸ್ಪರ ಸಂಚಾರ)ವಿದೆ.    ೮೬

೮೬೦   ಷಡ್ಜಮಧ್ಯಮಾರಾಗವು ತನ್ನ ಸ್ವಭಾವದಿಂದ ಷಾಡವಿತ ಮತ್ತು ಔಡುವಿತವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಭಾಷಾ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ ; ಕಿನ್ನರರೂ ಸಹ (ಇದನ್ನು) ಹಾಡುತ್ತಾರೆ.                                                                                                                   ೮೭

೮೬೧   ಉದಾಹರಣೆ – (ಅ) ಸಾಪಾಪಾಧಾಮಾಮಾ ಪಾಗಾಮಗಾಪಧಾಧಾಪಾಗಮಾ ಗಾಪಾಪಾಪಾಧಾಪಾಸಾಸಾಪಾಧಾಪಮಗಾಮಾಮಾ ಗಾಮಸಾಸಾಸಾಗಾಗಾಮಾಗಾಮಾಮಾ | (ಷಡ್ಜಮಧ್ಯಮಾ)                                                                    37

[vಮಧುಕರೀ]

೮೬೨   ಮಧು(ಕ)ರೀ ರಾಗವು ಮಧ್ಯಮವನ್ನು ಅಂಶವಾಗಿಯೂ ಷಡ್ಜವನ್ನು ನ್ಯಾಸವಾಗಿಯೂ ಪಂಚಮವನ್ನು ದುರ್ಬಲವಾಗಿಯೂ, ಧೈವತನಿಷಾದಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಅಂತೆಯೇ ಷಡ್ಜ ಧೈವತಗಳಲ್ಲಿಯೂ (ಪರಸ್ಪರ ಸಂಚಾರ)ಬಾಹುಲ್ಯವನ್ನೂ ಪಡೆದಿದೆ. ಈ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಷಾಡವವೆಂದು ತಿಳಿಯಬೇಕು. ಮಧು(ಕ)ರಿಯು ಪ್ರೇಂಖ(=ಹಿಂದೋಲ)ದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದೆ.                                    ೮೮

೮೬೩   ಉದಾಹರಣೆ – (ಅ) ಮಾಪಾಪಾಧಾಧಾಮಾಧನಿನಿಪಾಸನಿಧಸಾಸಾ ಮಾಪಾ ಧನಿಸನಿಸಾಸಾ ಮಾಪಾನಿಸಾರಿರೀಗಮಗಾರೀಸಾಸಾ ನಿಧಾಪಾಪಾಪಾಧನಿಧಾ ಸಾಸಾ ರಿರೀಮಮಾಗರಿಸಾಸಾ | (ಮಧು(ಕ)ರೀ)                                                        38

ಹೀಗೆ ಹಿಂದೋಲದಲ್ಲಿ(ಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ) ಭಾಷಾ(ಗಳ ಲಕ್ಷಣ)ಗಳು ಮುಗಿದವು.